The Farewell (2019)

Regie: Lulu Wang | 100 minuten | komedie, drama | Acteurs: Shuzhen Zhao, Awkwafina, X Mayo, Hong Lu, Hong Lin, Tzi Ma, Diana Lin, Yang Xuejian, Becca Khalil, Yongbo Jiang, Han Chen, Aoi Mizuhara, Xiang Li, Hongli Liu, Shimin Zhang, Jing Zhang, Jinhang Liu

Ze is een boegbeeld van de Aziatisch-Amerikaanse gemeenschap: rapster en actrice Nora Lum, beter bekend onder haar artiestennaam Awkwafina. De in 1988 in New York geboren Lum heeft een Chinees-Amerikaanse vader en een Zuid-Koreaanse moeder die overleed toen ze nog maar vier jaar oud was. Haar vader voedde haar vanaf dat moment samen met zijn ouders op. Daardoor is de band die Awkwafina heeft met haar grootouders, met name met haar oma, erg sterk. Geen wonder dat het scenario van filmmaakster Lulu Wang – niet te verwarren met de in Nederland woonachtige schrijfster met dezelfde naam – haar direct aansprak. Wang brak in 2014 door met de romantische komedie ‘Posthumous’ en liet zich voor haar tweede film inspireren door een leugentje om bestwil dat in haar eigen familie verspreid werd. Toen bekend werd dat Wangs oma terminaal ziek was en nog maar drie maanden te leven had, werd besloten haar dat niet te vertellen. Het idee daarachter was dat haar leven wellicht wat konden verlengen door haar het nieuws niet te vertellen, omdat ze zich er dan geen zorgen over zou maken. Nieuwsgierig als ze is, wilde oma weten met wat voor film haar kleindochter bezig was. Ze ontmoette de cast, inclusief de actrice die haar speelt in de film (Zhao Shuzhen) en kreeg in de gaten dat Lulu een film over haar eigen familie aan het maken was. “Toen ze me daarnaar vroeg heb ik maar gezegd dat het een film is over een immigrantenfamilie die terug naar China gaat voor een bruiloft, wat in feite geen leugen is maar een halve waarheid”, licht de filmmaakster toe. De familie ging ervan uit dat het niet al te moeilijk zou zijn om oma in het ongewisse te houden omdat de kans dat ze zou komen te overlijden voordat ‘The Farewell’ (2019) in première zou gaan groot was. Oma bleek echter een taaie en is zes jaar na haar diagnose nog altijd in leven.

Awkwafina kruipt in de huid van Billi, die in het Chinese Changchun werd geboren maar al op haar zesde met haar ouders (Tzi Ma en Diana Lin) naar New York verhuisde. Hoewel haar leven zich volledig in Amerika afspeelt, belt ze nog zeer regelmatig met haar oma in China. Maar dan komt via de zus van haar oma (Hong Lu, in het echte leven ook de oudtante van Lulu Wang; zij speelt dus zichzelf) het nieuws dat bij oma, die liefkozend Nai Nai wordt genoemd (‘grootmoeder’ in het Mandarijn), een terminale vorm van longkanker is geconstateerd en dat ze waarschijnlijk nog maar enkele maanden te leven heeft. Direct worden er plannen gemaakt voor een uitgebreid bezoek, maar het is niet de bedoeling dat Billi meegaat. Zij is te Amerikaans, te emotioneel oprecht en vast niet in staat het spelletje mee te spelen dat de familie bedacht heeft: ze veinzen de aanstaande bruiloft van een neef om allemaal bij elkaar te kunnen komen, zonder dat Nai Nai hoeft te weten wat de daadwerkelijke reden is van hun bezoek. Billi trekt zich er overigens niets van aan en besluit toch het vliegtuig richting Changchun te pakken. Niet alleen staat ze perplex van de veranderingen die de stad de afgelopen 25 jaar heeft ondergaan, het maakt haar melancholisch. Zodra ze oog in oog staat met oma, zien we haar volschieten maar ze mag het niet laten merken. Later confronteert ze haar ouders ermee: hoe kan het dat zij hun verdriet zo goed kunnen verstoppen achter een leugen? Haar moeder wijst haar terecht: dat zij niet huilt, betekent niet dat ze geen verdriet heeft.

Natuurlijk zagen we eerder cultuurbotsingen in films, maar meestal blijven die beperkt tot stereotypen, misverstanden en oppervlakkigheden. Zeker in komedies graaft het zelden dieper dan dat. Lulu Wang laat met ‘The Farewell’ zien dat het ook anders, en subtieler kan, zonder de humor uit het oog te verliezen. Billi wil het liefste zo snel mogelijk de waarheid over haar oma’s ziekte in de openbaarheid hebben – met haar westerse bril op staart ze zich blind op het feit dat het in de VS zelfs strafbaar is om iemand zo om de tuin te leiden. Haar Aziatische familieleden zien haar denkwijze dan weer als inherent aan het westerse egocentrisme en individualisme. Zij zien het als hun plicht om de last van haar ziekte voor oma te dragen. Concepten als verdriet en rouw zijn universeel, maar de manier waarop men daarmee omgaat is cultureel bepaald. Dat levert spanningen op en het duurt lang voor deze uitgesproken worden. En als het er dan eindelijk uitkomt, dan is de uitbarsting hartverscheurend. Wang kijkt overigens verder dan de cultuurverschillen tussen China en de VS: Billi’s oom Haibin (Jiang Yongbo) komt over vanuit Japan waar hij al decennialang woont. Hoewel de landen geografisch relatief dicht bij elkaar liggen, voelt ook Haibin zich een buitenstaander in China. Dat is nog het beste te zien aan zijn zoon Hao Hao (Chen Han), die halsoverkop in een huwelijk gedwongen wordt met zijn Japanse vriendin Aiko (Aoi Mizuhara), met wie hij pas een paar maanden samen is. Het stel loopt net zo verwonderd rond als Billi en Aiko (die geen Mandarijn spreekt en uitsluitend met vriendelijke glimlachjes communiceert) lijkt elk moment huilend te kunnen gaan wegrennen omdat ze geen idee heeft wat er gaande is.

De cast is over de hele linie sterk. Awkwafina speelt meestal sterk uitvergrote figuren (bijvoorbeeld in ‘Ocean’s 8′ en ‘Crazy Rich Asians’ (beide uit 2018)), maar is hier zeer overtuigend in een sobere rol als vrouw die op het punt staat haar laatste – en wellicht enige – connectie met haar verleden te verliezen. Een vrouw die balanceert tussen twee culturen, wellicht meer overhelt naar de ene kant maar toch inziet dat die andere kant van haar identiteit een even wezenlijk onderdeel uitmaakt van wie ze is. Humor en tragedie gaan in ‘The Farewell’ hand in hand: Nai Nai staat erop dat het huwelijk groots wordt aangepakt en dat er uitgebreid gekookt moet worden voor de familie. Ze verpersoonlijkt in één adem zowel hilariteit als tragiek en is bovendien de lijm die al die familieleden met hun uiteenlopende levens bij elkaar houdt. De liefde die ze allemaal voor haar voelen, staat boven alle culturele verschillen. ‘The Farewell’ is een prachtige, diepmenselijke film over de onverwoestbare kracht van familiebanden die maar weinig mensen onberoerd zal laten.

Patricia Smagge

Waardering: 4

Bioscooprelease: 21 november 2019
VOD-release: 25 maart 2020
DVD- en blu-ray-release: 20 mei 2020