The Fog (1980)

Regie: John Carpenter | 89 minuten | horror | Acteurs: Adrienne Barbeau, Jamie Lee Curtis, Janet Leigh, Hal Holbrook, Tom Atkins, John Houseman, James Canning, Ty Mitchell, John F. Goff, George Flower, Charles Cyphers, Jim Haynie, Nancy Loomis

In ‘The Fog’ is de griezel afkomstig van uit het graf opgestane lepralijders die 100 jaar geleden door de voorouders van diverse dorpelingen de dood hebben gevonden. In een mistbank heeft men hun schip opzettelijk op de klippen laten lopen om met hun goud het dorp op te kunnen bouwen. Deze gestorvenen komen weer tot leven en bewegen zich voort in een dikke mist die ze qua bewegingen kunnen sturen, en die zich herhaaldelijk uitstrekt tot schepen op zee en diverse delen van het dorp Antonio Bay.

Direct aan het begin van ‘The Fog’ wordt duidelijk gemaakt dat het nodige onheil zich zal voltrekken: lampen die aan en uit springen, een benzinepomp die uit zichzelf ontregeld raakt, uitvallende en storingen vertonende elektrische apparaten, auto’s die gaan claxonneren en waarvan de lichten gaan branden, kapot springende autoruiten, meubilair dat zomaar verschuift… de boodschap is duidelijk: het onheil ligt op de loer en zal weldra losbarsten. Jammer genoeg is het de overmaat aan deze voortekenen die afbreuk doen aan de film, en wel omdat er geen goede verklaring is voor het optreden ervan. In een later stadium kan het op hol slaan van allerlei apparaten verklaard worden doordat diverse machines zich inmiddels in de opzettende mist bevinden, maar niet slechts doordat het precies 100 jaar geleden is dat de samenzweerders hun snode plannen bereidden, door het vinden van het geschrift uit vroeger tijden of door het tot leven komen van de lepralijders…en zeker niet als blijkt dat de mist waarin ze huizen zich zelfs nog 25 mijl van de kust af bevindt…

Diverse onheil verspreidende gebeurtenissen blijven zich, ook zonder de aanwezigheid van de mist, in een later stadium van de film voordoen waarbij vooral opvalt dat ze steeds onverklaarbaarder worden: de munt die in een stuk hout verandert, het stuk hout waaruit water begint te stromen, de letters die zich vervolgens op het hout aftekenen en de vlammen die er daarna vanaf slaan, de onduidelijke vervormde uitspraken uit de radio, de vraagtekens die gezet worden achter de tijdsduur dat een slachtoffer in zee heeft gelegen, de gedode dorpeling die in het lijkenhuis tot leven komt en met een mes dreigend op zijn slachtoffer afgaat… qua sfeeropbouw is het een en ander ongetwijfeld met de beste bedoelingen in elkaar gezet maar het een en ander is te ver gezocht om nog geloofwaardig over te komen. De overmaat aan steeds meer onbegrijpelijke gebeurtenissen doet ‘The Fog’ na verloop van tijd overkomen als een tweederangs griezelfilm waarin er, ten koste van welke logica binnen het griezelgenre dan ook, maar zoveel mogelijk tegenaan wordt gegooid om de kijker qua sfeer en dreiging toch maar vooral geen reden tot klagen te geven. Wat echter vooral opvalt is de kunstmatigheid en geforceerdheid ervan, wat deze onverklaarbare gebeurtenissen overbodig maakt in de ongeloofwaardigheid ervan. Beter was geweest om te kiezen voor een meer ingetogen ontwikkeling van het verhaal om op die manier het contrast met de spanning en griezel tijdens de scènes in de mist des te beter en geloofwaardiger uit te laten komen…

Dat ‘The Fog’ de vergezochte en onverklaarbare gebeurtenissen niet nodig heeft om sfeervol te zijn, komt op andere momenten duidelijk genoeg naar voren. Bij de eerste aanblik van de mist wordt al duidelijk dat er iets niet klopt: de onnatuurlijke dichtheid en de zich over slechts enkele meters uitstrekkende scheidingslijn ervan…Met de bemanning van een zich op zee bevindend schip wordt vervolgens op gruwelijke wijze afgerekend, waardoor de kijker duidelijk wordt dat het kwaad zich in de mist bevindt en nietsontziend te werk gaat. Hierna wordt de spanning veroorzaakt door de mogelijke opkomst van de mist en het vervolgens daadwerkelijke opzetten ervan. De mist komt hierbij opzetten als een bijna levend lijkend organisme dat zich doelbewust in de richting van zijn slachtoffers voortbeweegt. De griezel wordt daarbij veroorzaakt door de in de mist vaag afgetekende silhouetten die zich traag en onduidelijk in de dikke mistnevels voortbewegen en door hun toeslaan met decimeters lange vishaken en ander wapentuig. Ook hun onverschilligheid en willekeur bij het kiezen van hun slachtoffers bezorgt de nodige huiver: kinderen, lieve oude omaatjes…niemand is veilig voor hun gevoelloze wraaklust en zonder aanzien des persoons hakken en steken de tot leven gekomen doden erop los. Een claustrofobische sfeer komt hierbij goed tot uiting doordat de slachtoffers door de mist omspoeld worden en er in gevangen lijken te zitten, waarbij het gevaar letterlijk van alle kanten kan toeslaan. Wat de spanning en griezel her en der vergroot zijn meerdere narrow-escapes en, ook bij de afwezigheid van de mist, enkele goed geslaagde schrikeffecten. Ook het belagen van de slachtoffers in de kerk en de discjockey op haar radiostation zorgen voor de nodige benauwde momenten…

Identificatie met de diverse personen komt gedeeltelijk tot stand en wel door het gebrek aan een duidelijke hoofdpersoon. In tegenstelling daarmee zijn het meerdere personages van diverse pluimage die gedurende het verhaal gevolgd worden. Wat verder met name niet uit de verf komt is het plaatselijke eeuwfeest: tientallen dorpelingen bevinden zich ’s avonds in de buitenlucht…terwijl de mist op het dorp afkomt…een gelegenheid bij uitstek voor de nodige griezeltaferelen… Wanneer de mist het dorp echter overspoelt, is geen van deze dorpelingen meer op straat… en het is toch moeilijk aan te nemen dat de onwetende dorpelingen binnen enkele minuten allemaal op de hoogte worden gesteld van de alarmerende radio-waarschuwingen en zich direct in paniek in hun huis opsluiten…. helaas, een gemiste kans qua spanning en griezel…

‘The Fog’ is een redelijk geslaagde griezelfilm, die qua sfeeropbouw echter herhaaldelijk geforceerd, kunstmatig en daardoor ongeloofwaardig overkomt vanwege de vele onverklaarbare gebeurtenissen. Sfeer, spanning en griezel zijn in de scenes met de mist goed geslaagd aanwezig, maar kunnen de afbreuk aan de film door de overbodige en ongeloofwaardige gebeurtenissen niet verhullen, temeer daar ook de nodige gemiste kansen qua griezel zich onmiskenbaar aftekenen. Vooral geslaagd in de scènes waar de knap in beeld gebrachte opkomende mist de nodige confrontaties met de opgestane doden met zich meebrengt.

Frans Buitendijk

Waardering: 3

Bioscooprelease: 14 mei 1980