The Gatekeepers (2012)

Regie: Dror Moreh | 95 minuten | documentaire | Met: Ami Ayalon, Avi Dichter, Yuval Diskin, Carmi Gillon, Yaakov Peri, Avraham Shalom

Zeker sinds na ‘9/11’ de oorlog tegen internationale terreurnetwerken een sleutelwoord in de internationale politiek werd, is langzaamaan duidelijk geworden dat het handhaven van de nationale veiligheid vaak op gespannen voet is komen te staan met de universele rechten van de mens. Een film als ‘Unthinkable’ focust zich middels een fictief verhaal bijvoorbeeld al op de in de praktijk lastige en oncomfortabele vraag of het martelen van een terrorist soms niet gerechtvaardigd is als je zo de dood van tientallen of honderden andere mensen kunt voorkomen. Als er een land is waar het respect voor mensenrechten en het handhaven van de nationale veiligheid elkaar geregeld bijten, is het wel Israël. De Joodse natie ligt ingeklemd tussen grotendeels vijandige Arabische staten, terwijl de zionistische grondhouding van Israël op eigen bodem blijvend voeding geeft aan het slepende conflict met de Palestijnse bewoners van de regio. Het gevolg is een staat waar bomaanslagen en gewapende grensconflicten voortdurend op de loer liggen en militairen en geheime diensten een stevige vinger in de politieke en maatschappelijke pap hebben.

In de documentaire ‘The Gatekeepers’ gaat filmmaker Dror Moreh op zoek naar de verborgen achtergronden van de Israëlische versie van de War on Terror. In de film doen zes voormalige hoofden van de Israëlische binnenlandse veiligheidsdienst Shin Bet voor het eerst een boekje open over hun daden. Ze reflecteren verrassend openhartig en soms zelfs kritisch op hun eigen handelingen en het vroegere en actuele veiligheidsbeleid van Israël. Het beeld dat naar voren komt schetst een staat die gezien zijn bewogen historie niet helemaal onterecht geobsedeerd is door veiligheid en de beteugeling van vijandige elementen. Anderzijds vertoont de Israëlische bezetting van Palestijnse gebieden oncomfortabele gelijkenissen met de Duitse inname van Europa tijdens de Tweede Wereldoorlog. Avraham Shalom, voormalig chef van Shin Bet, stelt zelfs dat het Israëlische veiligheidsapparaat sinds de Zesdaagse Oorlog zowel een bezettingsmacht als een volksleger is geworden, een dubbelfunctie die het Duitse leger onder het bewind van Adolf Hitler ook had. Het siert Moreh dat hij kritische vragen over de Israëlische houding ten aanzien van de Palestijnse bevolking niet uit de weg gaat. Tegelijkertijd geeft hij de geïnterviewden ook ruimschoots de gelegenheid om hun eigen visies voor het voetlicht te brengen. Sterker, soms hoeft Moreh de kritische vragen niet eens echt zelf te stellen omdat de geïnterviewden gretig de voorzetten geven die de filmmaker slechts plichtmatig hoeft in te koppen. Uiteraard leveren de opgevoerde ex-leden van de Israëlische veiligheidsdienst niet louter een spervuur van kritiek op hun natie, maar verdedigen ze ook bepaalde daden die ze op hun geweten hebben. Toch draagt dit vooral bij aan het genuanceerde geluid dat de documentaire laat horen. In zekere zin wel een verademing, want hoewel het terecht is dat we het vaak onrechtvaardige beleid van Israël ten aanzien van de Palestijnen kritisch volgen, wordt de complexe Israëlische werkelijkheid in het Westen te vaak extreem gekleurd of erg simplistisch weergegeven.

De verhalen van de belangrijkste vertellers worden ondersteund door de nodige animaties en archiefbeelden, opnamen die zijn bewerkt met digitale technieken en zo een volwaardige aanvulling op het gesproken woord vormen. Op die manier wordt ‘The Gatekeepers’ een interessant en grotendeels beklijvend panorama van de omstreden en bewogen Israëlisch-Palestijnse geschiedenis sinds de Zesdaagse Oorlog van 1967, de gebeurtenis die de eerste kiemen zaaide voor de hardnekkige vijandigheid tussen de Joodse staat en de Arabische wereld.

Frank Heinen

‘The Gatekeepers’ verschijnt dinsdag 12 november 2013 op DVD.