The Hamburg Cell (2004)
Regie: Antonia Bird | 100 minuten | drama, documentaire | Acteurs: Karim Salah, Maral Kamel, Agni Tsangaridou, Omar Berdouni, Adnan Maral, Kamel Boutros, Tamer Doghem, Khalid Laith, Nasser Memarzia, Omar El-Saeidi, Bassem Breish, Mark Clifton
Films over 9/11 mogen weer en daar profiteert Hollywood van. Zo verscheen in juni 2006 ‘United 93’ en ook ‘World Trade Center’ van Oliver Stone verschijnt hetzelfde jaar. Beide films gaan over de tragische gebeurtenissen van die zwarte dag. Vanuit een Westers perspectief zie je hoe de wereld reageerde op de aanslagen. De Britse cineaste Antonia Bird heeft ook een film gemaakt over de aanslagen. En Bird heeft lef. Niet alleen blikte ze haar productie al in 2004 in, ze besloot ook nog eens een uiterst penibele invalshoek te kiezen. In ‘The Hamburg Cell’ wordt de val van de Twin Towers via de ogen van de vliegtuigkapers belicht.
‘The Hamburg Cell’ is gebaseerd op de documenten en verslagen die de kapers achterlieten na hun dood. Bird heeft de fragmenten verwerkt tot een anderhalf uur durende film waarin de opzet, planning en uitvoering van de terroristische daad aan bod komt. Je kunt merken dat de cineaste heel zorgvuldig te werk is gegaan, want Bird besteedt veel tijd aan de opzet van de Hamburgse Al Qaida-tak. Je ontdekt hoe de aanslag bedacht werd, welke mensen werden geselecteerd en wat de gevolgen waren voor de ‘uitverkorenen’. Het zo objectief mogelijke uitgangspunt van Bird is zowel de kracht als de zwakte van ‘The Hamburg Cell’.
Door braaf alle gevonden documenten en verklaringen in haar film te verwerken, is de rolprent vaak nogal taai en traag. Omdat er zoveel te vertellen is vanuit verschillende standpunten (iedere kaper heeft zo zijn eigen motieven en motivaties), verzandt de film in een fragmentarisch verhaal waarin geen enkel personage goed uit de verf komt. Bird probeert Zaid (Salah) als rode draad te gebruiken. De in Libanon geboren 21-jarige student probeert een nieuw bestaan op te bouwen in Duitsland. Tandheelkundige wil hij worden, maar het loopt anders. De ontheemde Zaid wordt geronseld voor de Jihad. Hoewel de niet-religieus opgevoede jongen niet veel opheeft met de Islam, komt hij toch in de ban van een fundamentalistische groepering. Ondertussen ziet zijn vriendin Aysel (Scott) hem langzaam afglijden. Zaid moet kiezen tussen zijn geliefde of zijn nieuwe geloof.
De liefdesgeschiedenis is tragisch, maar de twee tortelduifjes krijgen te weinig speeltijd. Bird diept de personages niet genoeg uit, zodat je geen band met hen krijgt. ‘The Hamburg Cell’ is vooral een reconstructie geworden. Hoewel het liefdesverhaal niet weet te beklijven, is Bird er wel in geslaagd om een indringende, relevante film af te leveren. Wat ook in het voordeel van Bird spreekt, is dat ze gemakkelijke stereotyperingen uit de weg gaat. Je ziet geen mannen met baarden en zware wenkbrauwen, maar echte mensen. Zaid is een knappe man en ook de leden van de groepering zien er normaal uit. Het zouden je buren kunnen zijn. Een goed beeld van de werkelijkheid dus.
De ronseling van onwetende jongeren en makkelijk beïnvloedbare personen is iets wat al sinds het begin van onze jaartelling voorkomt. Ook het misbruik van religie is al eeuwenoud. Geloof is macht, ook in de Islam. Zaid’s daden zijn niet goed te praten, maar wel enigzins begrijpelijk. Als ontheemde man, gevangen tussen twee culturen, moet hij maar zijn weg zien te vinden in een wereld die hij niet begrijpt. De Oosterse cultuur is nu eenmaal anders dan de Westerse en zo ontstaan er botsingen. Zolang niemand de moeite doet elkaar te begrijpen, zal het altijd fout gaan. ‘The Hamburg Cell’ is niet positief voor je mensbeeld, maar wel een film die gemaakt moest worden.
Frank v.d. Ven