The Hitcher (1986)
Regie: Robert Harmon | 97 minuten | actie, thriller | Acteurs: C. Thomas Howell, Rutger Hauer, Jennifer Jason Leigh, Jeffrey DeMunn, John M. Jackson, Billy Green Bush, Jack Thibeau, Armin Shimerman, Gene Davis, Jon Van Ness, Henry Darrow, Tony Epper, Tom Spratley, Colin Campbell
‘My mother told me never to do this’…Dit is een van de uitspraken die de kijker het meest zal bijblijven wanneer blijkt dat Jim tegen het advies van zijn moeder ingaat en toch een lifter in de regen oppikt. De lifter vertoont direct vreemd gedrag en wanneer Jim hem uit de auto wil zetten wordt de toon voor het verdere verhaal direct gezet door de gruwelverhalen en de bedreigingen die Jim van de lifter moet ondergaan.
De sterke punten in deze film zijn de geslaagde actie en spanning. Het tempo van de film ligt hoog en de kijker wordt dan ook weinig rust gegund bij het scala van wilde achtervolgingen met de gewelddadige confrontaties die er het gevolg van zijn: links en rechts gemaakte slachtoffers, botsingen, schietpartijen, over de kop slaande auto’s, exploderende benzinestations en neerstortende helikopters. Belangrijker voor de sfeeropbouw is echter nog de constante dreiging die er in de film voelbaar is. Allereerst door de dreiging die er van de lifter uitgaat. In een hoog tempo maakt hij op bloederige wijze slachtoffers onder zowel burgers als politie-agenten. Daarnaast heeft hij de gewoonte om Jim steeds weer op te zoeken en de confrontatie op verbale of gewelddadige wijze aan te gaan. Zijn regelmatig onverwacht opduiken en de slachtoffers die hier al dan niet mee gepaard gaan roepen spanning en nieuwsgierigheid op aangaande zijn verdere onvoorspelbare optreden en de plannen die hij met Jim in petto heeft en hoe hij, gezien zijn schijnbare onaantastbaarheid, ooit gestopt moet worden. Verder komt een groot deel van de spanning tot stand doordat Jim steeds verder in de problemen raakt wanneer hij eerst niet alleen als aanstichter van diverse moordpartijen op burgers wordt gezien, maar ook wanneer hem later de moord op diverse agenten in de geschoven schoenen wordt. Dit biedt de gelegenheid voor meerdere schietpartijen waarin de politie het bewust gemunt heeft op Jim’s leven. Ook wordt het steeds meer de vraag hoe hij zich ooit moet redden uit deze situatie waarin hij, mede door het langdurige voorspelbare onbegrip van de autoriteiten, alle schijn tegen zich heeft.
Wat in grote mate bijdraagt aan de duistere sfeer in deze film is de aanvankelijke en ook blijvende onduidelijkheid over de identiteit van de lifter. Zijn naam is bekend maar naspeuringen leveren niets op. Ook zijn motieven zijn en blijven onduidelijk, behalve dat hij bezeten lijkt te zijn van een allesoverheersende drift om te doden maar ook om zelf gedood te worden. Hauer speelt als Ryder een van de rollen van zijn leven als de koele en licht grijnzende psychopaat die meedogenloos en wellustig aan de lopende band slachtoffers maakt. Ook zijn willekeur en nietsontziende onverschilligheid bij de keuze van zijn slachtoffers roept de nodige huiver op. Dat hij uiteindelijk toch volgens een bepaald patroon te werk gaat wanneer hij Jim steeds weer opzoekt en overduidelijk geniet van het sadistische kat en muis spelletje dat hij met hem speelt draagt op geslaagde wijze bij aan de dreiging die er van hem uitgaat. Ook Howell is goed in vorm als de steeds vertwijfelder en moedelozer wordende Jim die lange tijd slechts de speelbal van Ryder is en de kwellingen die zijn personage moet ondergaan kunnen niet anders dan sympathie en medeleven bij de kijker oproepen.
De omgeving is goed gekozen. Een eindeloze snelweg door de weidse en onafzienbare Amerikaanse vlakten waar door de verspreiding van het relatief schaars aantal gezagsdragers meerdere achtervolgingen en confrontaties gedurende langere tijd mogelijk zijn. Ondanks de uitgestrektheid en verlatenheid van het gebied komt een claustrofobische sfeer goed tot stand en lijkt de omgeving voor Jim en daarmee voor de kijker steeds meer een gevangenis te worden doordat Jim maar niet aan Ryder kan ontsnappen en doordat ook de politie hem van alle kanten op de nek komt vallen.
Ondanks de spanning en actie in de film zijn er achter de geloofwaardigheid van het een en ander wel diverse vraagtekens te plaatsen. De lifter blijkt een wel erg oppermachtige psychopaat te zijn wanneer hij steeds weer blijkt te weten waar Jim zich ophoudt en wanneer hij met wel erg veel gemak onder de politie slachtoffers blijft maken, zelfs wanneer hijzelf zwaar bewaakt op transport wordt gesteld. Ook andere ontwikkelingen roepen wel enkele vraagtekens op. Dit valt echter zo goed als in het niet bij de actie en spanning die gedurende het gehele verloop van deze film voortdurend de boventoon voeren en die deze film tot een goed geslaagde en aan te raden thriller maken.
Frans Buitendijk
Waardering: 4
Bioscooprelease: 26 juni 1986