The Imaginarium of Doctor Parnassus (2009)

Regie: Terry Gilliam | 122 minuten | avontuur, fantasie | Acteurs: Johnny Depp, Heath Ledger, Colin Farrell, Jude Law, Christopher Plummer, Tom Waits, Verne Troyer, Carrie Genzel, Lily Cole, Andrew Garfield, Quinn Lord, Michael Jonsson, Johnny Harris, Michael Eklund, Paloma Faith, Mark Benton, Ryan Grantham, Brad Dryborough, Simon Day, Mackenzie Gray, Ian A. Wallace, Richard Riddell

Het is de nachtmerrie van elke filmmaker: halverwege de opnamen je hoofdrolspeler verliezen. Het overkwam Terry Gilliam: tijdens de opnamen van ‘The Imaginarium of Doctor Parnassus’ (2009) stierf acteur Heath Ledger aan een overdosis medicijnen. De eerste reactie van de aangeslagen regisseur was om het hele project maar af te blazen, maar de mensen om hem heen spoorden hem aan om door te gaan. Gilliam en zijn crew moesten snel iets verzinnen, want het leeuwendeel van de opnamen was achter de rug en het zou zonde zijn als al dat werk voor niets zou zijn geweest. In het verleden zijn al diverse trucs toegepast om het wegvallen van een centraal personage op te vangen. Brandon Lee, die tijdens de opnamen van ‘The Crow’ (1994) per ongeluk werd neergeschoten en ter plekke overleed, werd via bewerkte oudere opnamen weer ’tot leven gewekt’ om de film te completeren. Voor Oliver Reed, die tijdens de opnamen van ‘Gladiator’ (2000) bezweek aan een hartaanval, werd halsoverkop een vervanger gezocht. Met behulp van CGI werd Reeds gezicht op het lichaam van de stand-in gemonteerd. Gilliam besloot het echter alles aan te pakken. Door het script wat aan te passen kon hij andere acteurs inschuiven als vervanger van Ledger. Een geluk bij een ongeluk, want het pakt verrassend goed uit.

‘The Imaginarium of Doctor Parnassus’ vertelt het verhaal van Doctor Parnassus (Christopher Plummer) en zijn opmerkelijke ‘imaginarium’, een rondreizende show die het publiek de onweerstaanbare mogelijkheid biedt een duik te nemen in zijn eigen fantasiewereld. Hoewel Parnassus aan de ene kant gezegend is met de gave de verbeelding van anderen te kunnen sturen, torst hij ook de vloek van een duister geheim met zich mee. Duizenden jaren geleden sloot hij een weddenschap af met de duivel, Mr. Nick (Tom Waits), waarmee hij onsterflijkheid won. Eeuwen later, toen hij de liefde van zijn leven tegen het lijf liep, sloot hij opnieuw een pact met de duivel, waarbij hij zijn onsterflijkheid inruilde voor jeugdigheid. Voorwaarde was wel dat zodra zijn dochter Valentina (Lily Cole) zestien jaar wordt, hij haar aan de duivel moet afstaan. Nu Valentina’s zestiende verjaardag rap nadert, probeert Doctor Parnassus wanhopig om haar te beschermen voor haar vreselijke lot. Zijn drang om een gok te wagen is hij echter nog niet verloren en wanneer Mr. Nick langskomt om zijn ‘eigendom’ op te halen, sluiten de twee opnieuw een weddenschap af. Wie als eerste vijf zieltjes weet te winnen, krijgt Valentina.

Doctor Parnassus belooft degene die hem helpt aan die vijf zieltjes de hand van zijn dochter. Een belangrijke gegadigde is Anton (Andrew Garfield), een goedaardige voormalige circusknecht die al jaren voor Parnassus werkt. Hij krijgt tegenstand van de mysterieuze Tony (Heath Ledger), die het rondreizende ‘circus Parnassus’ aantrof al hangende onder een Londense brug. Anton vertrouwt hem voor geen cent maar Valentina en Parnassus zijn erg van hem gecharmeerd, vooral als blijkt dat hij tal van mensen naar het imaginarium weet te lokken. Oplichter Tony blijkt echter meerdere gezichten te hebben (niet alleen letterlijk!), zoals blijkt wanneer hij door Parnassus’ magische spiegel stapt en hij in zijn fantasiewereld moet afrekenen met zijn eigen vijanden.

Gilliam deed een beroep op enkele van Heath Ledgers beste vrienden – Jude Law en Colin Farrell – en zijn eigen maatje Johnny Depp om elk een aspect van Tony’s persoonlijkheid te verpersoonlijken. Dat had verkeerd kunnen uitpakken, maar Gilliam laat alles vloeiend in elkaar overlopen waardoor het allemaal erg natuurlijk oogt. Iedereen die door de magische spiegel stapt, krijgt steeds weer een ander uiterlijk en Tony komt in totaal maar liefst drie keer in de fantasiewereld terecht. Terry Gilliam, die voor deze film weer herenigd is met zijn coscenarist Charles McKeown met wie hij onder meer ‘Brazil’ (1985) maakte, is ouderwets op dreef. Hij trakteert zijn publiek op heerlijke fantastische sets, verrukkelijke surrealistische verhaallijnen, bizarre en mysterieuze personages en een onmetelijke creativiteit. Hoewel het verhaal niet altijd even samenhangend is, word je als kijker desondanks meegenomen naar een magisch fantasiewereld. Parnassus zou je als alter ego van de regisseur kunnen zien: een man die zijn publiek predikt vooral te blijven geloven in de kracht van de verbeelding. Misschien voelt Parnassus zich ook wel even ondergewaardeerd als Gilliam, wiens films niet altijd het gewenste commerciële succes opleveren. Met ‘The Imaginarium of Doctor Parnassus’ zou Gilliam echter sinds jaren weer eens goed kunnen scoren aan de box office, aangezien velen het laatste optreden van Heath Ledger willen aanschouwen.

Ledger mag dan de grote publiekstrekker zijn, zijn licht afwezige bijdrage (Tony mist absoluut de flair van The Joker, Ledgers meest memorabele rol) valt haast in het niets naast de fantastische Christopher Plummer als Doctor Parnassus, een in zichzelf gekeerde oude man, die kampt met een drank- en een gokprobleem en een schuldgevoel ten opzichte van zijn dochter. Fotomodel Lily Cole is veelbelovend als Valentina, de jonge vrouw die de inzet is van allerlei weddenschappen. Andrew Garfield en Verne Troyer (als Parnassus’ trouwe, cynische assistent) zijn degelijk. Het illustere drietal Depp-Law-Farrell brengt het er uitstekend vanaf. Hoewel Farrell de meeste screentime heeft, is het Depp die het meest zijn eigen stempel op de rol weet te drukken.

Visueel is ‘The Imaginarium of Doctor Parnassus’ – zoals zo veel films van Gilliam – om door een ringetje te halen. De effecten, sets en aankleding zijn allemaal even prachtig. Het verhaal is vreemd en bij vlagen nauwelijks te volgen, maar de visuele pracht die de regisseur zijn publiek voorschotelt maakt veel, zo niet alles goed. Het heeft lang geduurd voordat Gilliam weer eens met een film op de proppen kwam die kan tippen aan ‘Brazil’ (1985), maar nu komt hij aardig in de buurt. Zijn ambitieus zijn vaak te hoog gegrepen, waardoor het al gauw een chaos wordt. ‘The Imaginarium of Doctor Parnassus’ is verre van overzichtelijk, maar zou voor Gilliam eindelijk weer eens het broodnodige commerciële succes op kunnen leveren. Want een fantasierijk opus als dit verdient absoluut een groot publiek – en niet alleen omdat het de laatste kans is om Heath Ledger in actie te kunnen zien.

Patricia Smagge

Waardering: 4

Bioscooprelease: 4 februari 2010