The Informant! (2009)
Regie: Steven Soderbergh | 108 minuten | drama, thriller, komedie, misdaad | Acteurs: Matt Damon, Frank Welker, Melanie Lynskey, Scott Bakula, Patton Oswalt, Eddie Jemison, Tony Hale, Thomas F. Wilson, Joel McHale, Mike O’Malley, Rusty Schwimmer, Andrew Daly, Scott Adsit, Candy Clark, Richard Steven Horvitz, Arden Myrin, Adam Paul
Twintig jaar actief, twintig films: Steven Soderbergh is een bezige bij. Zijn oeuvre laat zich niet in een hokje stoppen en kenmerkt zich doordat de regisseur weigert zich te conformeren aan de richtlijnen van een genre. Soderberghs sensationele debuut ‘Sex, Lies and Videotapes’ (1989) maakte hem beroemd. Belangrijker nog voor zijn carrière was ‘Out of Sight’ (1998), zijn eerste samenwerking met George Clooney met wie hij Section Eight Productions opzette. Soderbergh is geliefd in Hollywood omdat hij vrijwel altijd binnen zijn budget en deadline blijft. De eigenzinnige regisseur schippert heen en weer tussen commerciële successen als de ‘Oceans’-trilogie en kleinschalige, onafhankelijke producties als ‘Bubble’ (2005). In 2000 was Soderbergh voor maar liefst twee films genomineerd in de categorie ‘beste regisseur’. Hij won het felbegeerde beeldje voor ‘Traffic’ (2000), terwijl het door hem geregisseerde ‘Erin Brockovich’ superster Julia Roberts aan haar eerste (en vooralsnog enige) Academy Award hielp. Zoals Erin Brockovich een klokkenluider was, is de hoofdfiguur in ‘The Informant!’ (2009) dat ook. Deze Mark Whitacre is echter een stuk ongrijpbaarder dan de integere Erin!
Niets leek een zorgeloos leventje voor Mark Whitacre en zijn gezin in de weg te staan. Nadat hij zijn studie biochemie aan de Cornell Universiteit met veel succes had afgerond, ging hij aan de slag bij een multinational in de agrarische sector, Archer Daniels Midland (ADM). Begin jaren negentig had hij zich opgewerkt tot vice-president van dat bedrijf. In 1992 komt Mark een mol op het spoor die vanuit Japan de productie van ADM saboteert, die beweert in ruil voor een grote zak geld het bedrijf verder met rust te laten. Mark stuurt er bij zijn superieuren op aan dat ze maar beter aan de eisen van de afperser tegemoet kunnen komen, maar het bedrijf schakelt liever de FBI in om de zaak tot op de bodem uit te zoeken. Mark wordt aan de tand gevoeld en biecht prompt op dat ADM verboden prijsafspraken heeft gemaakt. Voor de FBI is dat een veel interessantere zaak en dus wordt Mark gevraagd of hij informant wil worden. De manisch depressieve Whitacre kan die rol echter niet goed aan en probeert terug te krabbelen. Pas jaren later komt de FBI erachter waarom.
Op dit waargebeurde verhaal baseerde Steven Soderbergh zijn hilarische zwarte komedie ‘The Informant!’ (2009). In de rol van Mark Whitacre zien we Matt Damon, die zo’n vijftien kilo aankwam en zich een twijfelachtig snorretje liet aanmeten. Bedrijfsspionage, -sabotage en verboden prijsafspraken lijken niet direct de ideale ingrediënten voor een komedie, maar Soderbergh dacht daar klaarblijkelijk heel anders over. Met ‘The Informant!’ snoert hij alle critici de mond. Dit verhaal draait namelijk om een leugen die steeds verder uit de hand loopt; een van de beste bouwstenen die een komedie maar kan hebben. Soderbergh: “Toen ik het boek van journalist Kurt Eichenwald over Mark Whitacre las, was ik echt even van slag toen het kwartje viel. Dat effect wilde ik in mijn film eveneens bereiken.” Grote kracht in ‘The Informant!’ is, naast Damon, diens hilarische voice-over die op geen enkele manier de zaak verheldert, waardoor de kijker nog meer op het verkeerde been wordt gezet. De film is nergens bewust komisch, maar doordat de gebeurtenissen zo absurd zijn ontkom je niet aan een lach. De gortdroge humor in deze gitzwarte satire doet sterk denken aan het werk van de Coen Brothers.
Dat ‘The Informant!’ werkt, is grotendeels te danken aan Matt Damon, die de kijkers op doordachte wijze op het verkeerde been weet te zetten. Aanvankelijk komt hij over als een naïeve, schuchtere zonderling, maar langzaam maar zeker ontpopt hij zich tot een pathologische leugenaar. Desondanks geloof je alles wat hij zegt, hoewel hij nooit echt sympathiek wordt. Doordat Damon de rol zo goed speelt weet je nooit welke wending het verhaal gaat nemen. De opdringerige score van Marvin Hamlisch onderstreept die verwarring ook nog eens. Hoewel de regisseur bewust contact met Whitacre vermeed, schijnt de echte informant bijzonder tevreden te zijn met het eindresultaat. Volgens hem kloppen de feiten en hij is zeer te spreken over hoofdrolspeler Damon. Soderbergh zelf verzorgde – onder het pseudoniem Peter Andrews – de sobere cinematografie (die wellicht meer naar de jaren zeventig dan naar de jaren negentig neigen, evenals de art direction, maar dat terzijde). Hoewel ‘The Informant!’ vooral Damons film is, worden ook de bijrollen uitstekend ingevuld. Zo zien we Scott Bakula en Joel McHale als FBI-agenten Brian Shepard en Bob Herndon, Melanie Lynskey (‘Heavenly Creatures’, 1994) speelt Whitacres trouwe echtgenote Ginger en in kleinere bijrollen zijn onder anderen Clancy Brown, Patton Oswalt en Frank Welker te zien.
Steven Soderbergh bewijst dat je een waar gebeurd verhaal in zijn geheel kunt onderdompelen in een saus van absurditeit en hilariteit en alsnog de waarheid boven kunt halen. ‘The Informant!’ is een verrassende, gortdroge komedie die het best als volgt te omschrijven is: neem de plot en de personages uit Michael Manns ‘The Insider’ (1999), vermeng die met de gestileerde oplichterij uit Steven Spielbergs ‘Catch Me If You Can’ (2002) en werk het geheel uit tot een spionageklucht à la ‘Burn after Reading’ (2008) van de Coen Brothers. En zie daar: hét recept voor een ongewone, bijzonder geestige satire van het hoogste niveau. En daar mag best een uitroepteken achter!
Patricia Smagge
Waardering: 4
Bioscooprelease: 29 oktober 2009