The Island of Dr. Moreau (1977)
Regie: Don Taylor | 99 minuten | actie, horror, thriller, avontuur | Acteurs: Burt Lancaster, Michael York, Nigel Davenport, Barbara Carrera, Richard Basehart, Nick Cravat, The Great John L., Bob Ozman, Fumio Demura, Gary Baxley, John Gillespie, David S. Cass Sr.
Voor god spelen loopt in fictie nooit goed af. Hoewel ze toch echt het beste met de mensheid voor hebben, sneuvelen wetenschappers die rommelen met DNA in films doorgaans door toedoen van hun eigen van klauwen, slagtanden of voelsprieten voorziene creaturen. Een van de eerste voorbeelden van dergelijke ‘evolutiehorror’ is het tijdloze The Island of Dr. Moreau, een uit 1896 stammend verhaal van de Britse schrijver H.G. Wells.
Op zijn afgelegen tropisch eiland sleutelt dokter Paul Moreau (Burt Lancaster) al ruim tien jaar aan manieren om de menselijke genenpoel te manipuleren. De eerste resultaten zijn veelbelovend: hij slaagt erin om allerhande wilde dieren in een soort oermensen te veranderen. Helaas verloopt de transformatie van de psyche wat minder vlot, waardoor zijn gemuteerde onderdanen het lastig vinden on hun dierlijke gewoontes achter zich te laten. Dat leidt tot een nogal wankele samenleving, die slechts bij elkaar wordt gehouden door De Wet: een door Moreau met ijzeren vuist gehandhaafde serie regels die de beestmensen verbiedt elkaar te doden of op handen en voeten te lopen.
Hoe fragiel de opgelegde menselijkheid van Moreau’s creaturen is, blijkt pas echt als zeeman Andrew Braddock (Michael York) aanspoelt op het eiland. “Ik ben geen moralist,” verkondigt Braddock kort na zijn aankomst nog, maar uiteraard is niets minder waar. Als de zeeman uit medelijden een van de beestmensen doodschiet, overtreed hij daarmee De Wet en lopen de spanningen tussen mens en pseudo-mens hoog op.
‘The Island of Dr. Moreau’ was in veel opzichten een grensverleggend werk. Zo lijkt Moreau, een soort kruising tussen dokters House en Mengele, model te hebben gestaan voor veel van de gestoorde wetenschappers in latere fictie. Hij voert zijn snode experimenten uit op een verlaten eiland, loopt continue cryptisch in zichzelf te mompelen en voelt zich onbegrepen door zijn over ethiek zeurende collega’s op het vasteland.
Hoewel de film alweer enkele tientallen jaar oud is, heeft de plot weinig aan actualiteit ingeboet. De keerzijde is dat het verhaal weinig meer gemeen heeft met het boek uit 1896. Ging het oorspronkelijke verhaal van Wells nog over het ontleden van levende dieren; in de film heeft de vivisectie plaatsgemaakt voor genetische manipulatie. Dat maakt het verhaal weliswaar toegankelijker, maar zorgt er tevens voor dat Moreau een stuk minder gewetenloos en megalomaan overkomt. Celmanipulatie met een injectie heeft ten slotte niet dezelfde Frankensteinachtige lading als het creëren van mensen uit dieren door middel van knip-en plakwerk met ledematen en organen.
Wanneer de uit 1977 stammende film wordt geleken met de andere verfilmingen van het boek van Wells, valt het helaas enigszins tussen wal en schip. Liefhebbers van popcornfilms zijn beter af met de verfilming uit 1996, terwijl ‘The Island of Lost Souls’ (1933) dichter bij de plot van het boek zit. De acteerprestaties zijn zonder uitzondering ijzersterk, maar door de voorspelbare plot faalt de film als thriller. De beestmensen zien er bovendien zo gedateerd uit dat het nergens echt spannend wil worden. Er gaat simpelweg geen dreiging uit van wezens die eruit zien als de strategisch geschoren leden van een heavy metal band.
Tom van Leeuwen
Waardering: 3
Bioscooprelease: 29 september 1977