The Kingdom (2007)

Regie: Peter Berg | 110 minuten | actie, drama, thriller | Acteurs: Jamie Foxx, Jennifer Garner, Chris Cooper, Jason Bateman, Ashraf Barhom, Jeremy Piven, Minka Kelly, Frances Fisher, Kyle Chandler, Trevor St. John, Richard Jenkins, Amy Hunter, Brian Mahoney, Tom Bresnahan, Yasmine Hanani, Tim McGraw, Ali Suliman, Merik Tadros, TJ Burnett

Het is makkelijk om ‘The Kingdom’ weg te zetten als een patriottistische, pro-Amerika, anti-Arabische film. Als een gelikte Hollywoodfilm met grote sterren die de situatie van na 9-11 aangrijpt om spektakel en ongenuanceerd militair-politieke standpunten te ventileren. Maar de waarheid is dat ‘The Kingdom’ een intens, tamelijk subtiel en realistisch relaas is van een Amerikaanse reactie op een terroristische aanslag. Tel daar degelijk tot goed acteerwerk bij op van de cast vol klinkende namen, en documentaire-achtig camerawerk, en je kan spreken van een succesvol en meeslepend drama waar de serieuze filmbezoeker zijn neus niet voor op hoeft te halen.

De betrekkelijk onervaren regisseur Peter Berg, als acteur bekend van films als ‘Collateral’, ‘Copland’, en ‘The Last Seduction’, maar vooral uit de ziekenhuisserie “Chicago Hope” weet de kijker direct goed de film in te trekken middels een dynamische openingsmontage, waarin allerlei feiten over de op olie gebaseerde relatie tussen Amerika en het Saoedi Arabië snel over de kijker worden uitgestort en visueel worden ondersteund door foto’s en eenvoudige tekeningen en animaties. De (visuele) link naar de aanslagen op het WTC is wat simpel, maar de kijker krijgt met deze introductie wel een bondig en doeltreffend overzicht van relevante politieke geschiedenis.

Vervolgens wordt hoofdpersonage Ronald Fleury (Foxx) geïntroduceerd terwijl hij het verhaal over de geboorte van zijn zoontje – de mooiste dag van zijn leven – vertelt op diens kleuterschool. Een tegelijkertijd aandoenlijk en grappig verhaal, waarin hij gedetailleerd uitlegt hoe de keizersnede in zijn werk ging en hij zijn zoontje uiteindelijk in zijn armen kon nemen. Er komen verschillende mooie scènes van Foxx met kinderen in de film voor, waardoor zijn zachtere, gevoelige kant weer eens naar boven komt, in plaats van de stoere macho die hij toch vaak speelt. In ‘The Kingdom’ laat hij een vrij breed spectrum aan karaktereigenschappen zien, die geloofwaardig maken dat hij ooit een Oscar heeft kunnen winnen. Foxx geeft zijn tamelijk eendimensionale rol hier nog aardig wat diepgang. Dit doen in mindere mate Jennifer Garner en Chris Cooper, die qua acteerwerk niet teleurstellen maar helaas niet bijster veel te doen krijgen.  Na de pakkende openingsmontage lijkt de film de kijker even in een geruststellende kalmte te sussen door die schattige scènes met de kinderen en het gevoel dat er niets aan de hand is. Totdat de kijker bruut in zijn stoel overeind getrokken wordt, wanneer er een brute, en schokkend realistisch gefilmde aanslag in Riaad plaatsvindt. Onschuldige burgers, Saoedisch en Amerikaans, worden willekeurig met machinepistolen neergemaaid vanuit een jeep, en later vindt er ook nog een bomaanslag plaats. Zo gruwelijk en harteloos is deze scène, dat het moeilijk is om de ogen op het scherm gericht te houden.

En dan is daar de reactie van Fleury en zijn maten. Hij wil eigenlijk direct op onderzoek uitgaan in het getroffen gebied maar krijgt geen goedkeuring van zijn bazen, die het politiek en militair gezien te riskant vinden. Dan moet Fleury zelf maar actie ondernemen, wat voor het eerste ongeloofwaardige punt in de film zorgt, en de angst bij de kijker dat dit een typische Hollywood wraakfilm gaat worden. Fleury intimideert de Saoedische ambassadeur namelijk, met het doel om, samen met slechts twee kameraden, toegang te krijgen tot het betreffende gebied. Dit werkt gek genoeg en Fleury kan orde op zaken gaan stellen. En er komen nog meer aanwijzingen dat dit wel eens een teleurstellend eenzijdige film zou kunnen worden. Zo bedient Garners personage zich van wat simpele oorlogsretoriek wanneer ze de oorlog met Al-Qaida beschrijft. Ook lijkt het te erg een anti-Arabische film te gaan worden als Cooper en Garner onderweg in het vliegtuig Fleury voorbereiden op het land dat ze gaan bezoeken (het land ziet eruit als op Mars, en op vrouwen wordt neergekeken). Tenslotte worden de lokale technici en onderzoekers op de plaats van de misdaad wel erg incompetent afgeschilderd. Wellicht is het allemaal op waarheid gebaseerd, en zijn de Amerikanen inderdaad een stuk beter onderlegd in het onderzoeken van plekken van misdrijven, maar ’t is maar goed dat dit superioriteitsgevoel niet te erg op de voorgrond gaat treden. Fleury raakt bijvoorbeeld wel gefrustreerd wanneer hij op allerlei tegenstand stuit en hij nauwelijks vrijheid heeft om de aanslag te onderzoeken, hij blijft uiteindelijk respectvol ten opzichte van zijn contactpersoon, kolonel Al-Ghazi (Ashraf Barhom). Al-Ghazi lijkt in eerste instantie niet echt mee te werken, maar blijkt als personage meer te zijn dan slechts een obstakel voor onze helden om te overwinnen. Al-Ghazi is een gelaagd personage. Iemand die ook vrienden heeft verloren tijdens de aanslag, maar onzeker is over zijn functie en weet hoe lastig het is om iets gedaan te krijgen in zijn land. De band die hij opbouwt met Fluery is één van de belangrijkste dramatische pijlers van de film. En hij wordt mooi en innemend vormgegeven door Ashraf Barhom. Ook de uiteindelijk meewerkende, tot rede vatbare prins van Saoedi Arabië, zorgt ervoor dat ‘The Kingdom’ een grotere (morele) reikwijdte krijgt.

Nog een scène die dit doet, maar pas na enige reflectie, is die waarin Fleury en zijn maten in hun onderzoek naar de dader stuitten op een computerzaal vol met kinderen die shooters of oorlogsspelletjes spelen. In eerste instantie loopt je als kijker een rilling over de rug: “deze kinderen worden natuurlijk allemaal opgeleid tot terrorist.” Of: “zie je wel, oorlogszucht zit die Arabieren in het bloed”. Totdat de realisatie zich aandient dat een computerzaal in het Westen er exact hetzelfde uitziet. Het is alsof Berg de kijker een spiegel voor wil houden en wil zeggen: “oordeel niet te snel”. De vraag is of iedere toeschouwer de scène op een dergelijke manier interpreteert, maar het lijkt wel de bedoeling te zijn. De huiveringwekkende laatste zin van de film bevestigt deze uitbalancerende, spiegelende aanpak namelijk. Net wanneer het toch vooral een Amerikaans succesverhaal lijkt te zijn, met duidelijke morele winnaars, zet een laatste kwink-, of mokerslag alles weer in (het juiste) perspectief. Er is geen simpele waarheid. Het zijn details als deze die ‘The Kingdom’ extra inhoudelijke waarde geven en hem boven de gemiddelde Hollywood oorlogsfilm uittillen.

Helaas is het middenstuk niet altijd even spannend. De frustratie van de hoofdpersonages wordt dan ook de frustratie van de kijker. Stagnatie in het onderzoeksproces is wellicht erg realistisch, het zorgt niet altijd voor pakkende cinema. Ook is de camera soms wat erg beweeglijk; net als in de twee laatste Bourne-films staat deze nauwelijks stil. Maar deze bezwaren wegen niet bijster zwaar. ‘The Kingdom’ is toch vooral een boeiende, meeslepende film, met goede acteerprestaties en een intelligent verhaal.

Bart Rietvink

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 11 oktober 2007