The Kingdom Exodus (2022)
Regie: Lars von Trier | 304 minuten | drama | Acteurs: Mikael Persbrandt, Nicolaj Lie Kaas, Lars Mikkelsen, Tuva Novotny, Bodil Jørgensen, David Dencik, Alexander Skarsgård, Willem Dafoe, Udo Kier, Nicolas Bro, Søren Pilmark, Ghita Nørby, Birgitte Raaberg, Peter Mygind, Ida Engvoll, Jasmine Junker, Jesper Sørensen
Na een kwart eeuw verscheen het dan alsnog, het derde deel van Lars von Triers buitenissige Deense ziekenhuisserie ‘The Kingdom’ (‘Riget’). Het tweede seizoen, ‘The Kingdom II’ sloot in 1997 af met een enorme cliffhanger en een ‘to be continued…’ en daarna bleef het stil. In de daaropvolgende jaren overleden diverse acteurs uit serie en de kans dat Von Trier de draad weer zou oppakken leek bijzonder klein. En toen was er dan toch opeens ‘The Kingdom Exodus’ (‘Riget: Exodus’) (2022), de slotserie die net als de twee voorgaande seizoenen weer een bijzondere mix is van horror en droogkomische absurditeiten verpakt in de filmtaal van Dogme 95. Of tenminste een selectieve lezing uit dat manifest. Wel veel overdreven schokkerig camerawerk en een nerveuze montage, maar andere regels worden —typisch voor Von Trier die mede het Dogme 95 manifest had opgesteld— aan de laars gelapt. Opvallend is het door sepia gedomineerde kleurenpalet, het rijkelijk gebruik van wat in het manifest als ‘oppervlakkige actie’ wordt gezien, en het volop combineren van genres.
De televisieserie ‘The Kingdom’ is daarom Von Trier op zijn minst pretentieus. De serie is een speeltuin waarin het gevoel overheerst dat hij voor de lol lekker wat aankloot, en juist die ongebreidelde spielerei is wat het zo aantrekkelijk maakt. ‘The Kingdom’ is een beetje de Deense variant van ‘Twin Peaks’. Beide handelen over duistere krachten die de alledaagse normaliteit binnensluipen en deze corrumperen en de al aanwezige rot blootleggen. Ook David Lynch maakte vijfentwintig jaar later een derde seizoen, die qua stijl echter nauwelijks aansluit bij de oorspronkelijke twee series.
‘The Kingdom Exodus’ daarentegen gaat op exact dezelfde voet verder en opent als vanouds met de bekende sfeervolle beelden van een mistig moeras waar arbeiders uit een ver verleden textiel bleken in zogenoemde bleekvijvers. Deze vijvers hebben echt bestaan in Kopenhagen en het huidige Rigshospitalet is op zo’n gebied gebouwd. Von Trier distilleert uit dit gegeven een griezelige plot. De fundamenten van de moderne, rationele en wetenschappelijke wereld zijn gebouwd op een veel oudere mystieke wereld van duistere krachten en vergeten goden. Deze oude wereld openbaart zich in de krochten van het ziekenhuis, waar de muren gaten en barsten vertonen, en reusachtige aderen zich door vergeten gangen vlechten. Het irrationele verleden is ook aanwezig in het potsierlijke en kinderlijke gedrag van de ziekenhuismedewerkers die vaker ruziënd met elkaar door de gang rollen dan dat we ze zien werken.
Diverse hoofdpersonages in ‘The Kingdom Exodus’ zijn nieuw, maar qua rol feitelijk onveranderd. Zo is de plaats van spiritueel medium Drusse uit de eerste twee delen ingenomen door Karen, die aan somnambulisme lijdt en zich eveneens uit eigen beweging laat opnemen op de afdeling neurologie, om de daar aanwezige paranormale verschijnselen te onderzoeken. Ook zij krijgt daarbij hulp van een zaalwachter die luistert naar dezelfde naam als zijn evenknie uit de eerdere delen. De hilarische rol van Helmer, de Zweedse arts met uitgesproken haat voor Denen, wordt nu bezet door zoon Helmer Jr. die zich als Zweed ook superieur acht, maar toch telkens weer het onderspit moet delven. Ook de twee afwassers met downsyndroom zijn vervangen; een robot en een jongen met de verouderingsziekte progeria hebben hun plaats in de spoelkeuken ingenomen. Zij vormen weer een soort van koor dat van alles op de hoogte is en commentaar geeft op de verwikkelingen.
Het verslavende aan ‘The Kingdom’ (net zoals aan ‘Twin Peaks’) is de repetitieve opbouw van het dagelijkse geneuzel van alle personages, de pesterige en soms flauwe grappen, en de acrobatische verhaallijn die meandert tussen detective, griezelfilm en kluchtige soap. De kijker wordt steeds dieper in deze absurdistische wereld getrokken zonder dat hij ook maar iets wijzer wordt — maar fascinerend is het zeker.
Albert Ciaccio
Waardering: 4
Bioscooprelease: 13 april 2023 (speciale vertoningen in filmtheaters door het land)
VOD-release: 19 april 2023 (Cinemember)