The Last Station (2009)
Regie: Michael Hoffman | 112 minuten | drama, biografie, geschiedenis | Acteurs: Christopher Plummer, James McAvoy, Helen Mirren, Paul Giamatti, Anne-Marie Duff, Kerry Condon, John Sessions, Patrick Kennedy, Tomas Spencer, David Masterson, Nenad Lucic, Maximilian Gärtner
“Everything I know, I know only because of love”, daar opent ‘The Last Station’ mee. Deze – zij het iets aangepaste – zin is een quote uit ‘War and Peace’ van Leo Tolstoy en dekt meteen de lading van de film. Wat een stijve film had kunnen worden over het laatste jaar uit het leven van deze wereldberoemde Russische schrijver, is door Michael Hoffman omgetoverd in een krachtig, explosief drama vol humor en subtiliteiten.
Zachte zonnestralen met stofdeeltjes, muggen in het bos die om het hoofd zoemen, krakende voetstappen over de licht aangevroren grond, maar ook een snurkende Tolstoy. Het zijn kleine dingen die de historische vertelling levend maken en doen aanvoelen. Ook de keuze van Hoffman om niet door de ogen van Tolstoy (Christopher Plummer) zelf zijn leven te volgen is een fijne. Het schept de ruimte om er meer dan een biopic van te maken. Door het leven te schetsen aan de hand van Tolstoys assistent Valentin Bulgakov (James McAvoy) wordt het een drama over spiritualiteit en de liefde. De liefde voor het volk, voor het vak, voor je idool, voor je vader, voor de vrijheid, voor je vrouw van 47 jaar of de prille liefde voor iemand die je net ontmoet hebt. Alle soorten zijn verweven in ‘The Last Station’ en steeds duidelijker wordt dat deze verschillende soorten liefdes steeds krachtigere drijfveren zijn van de verschillende personages die vervolgens steeds extremer gedrag vertonen.
Helen Mirren leeft zich helemaal uit in de melodramatische en komische rol van Tolstoys vrouw Sofya en is een genot om naar te kijken. Ze klimt over een balkon om een gesprek af te luisteren, ze stort zich in een meer om zichzelf te verdrinken nadat ze hoort dat Tolstoy haar niet meer wilt zien, ze vraagt constant aan haar man of hij van haar houdt en smijt het servies aan stukken na een argument. Er valt ook veel om haar te lachen, als ze op het portret van Chertkov (Paul Giamatti) schiet bijvoorbeeld. Of de manier waarop ze hem vrolijk beantwoordt als hij haar netjes bij zijn bezoek vertelt dat hij blij is haar te zien: “ik ben blij dat ik je blij maak”. Sofya en Chertkov kunnen elkaars bloed wel drinken want allebei strijden ze om Tolstoy. Zo’n fijne sneer tussendoor is typisch voor ‘The Last Station’, het geeft de spanning weer die in de film zit maar ook hoe adrem en humoristisch deze is. Christopher Plummer zet Tolstoy zeer geloofwaardig neer als een breekbare, soms genoeg van het leven hebbende oude man in plaats van een icoon. Hij domineert het doek niet en neemt de wind niet uit de zeilen van de andere speler, of nog erger: van het verhaal.
Giamatti geeft zoals altijd een eigen twist aan zijn rollen en diept de rol van Chertkov uit door hem op het einde obsessief te laten worden. Aan James McAvoy moet je aan het begin even wennen, op een of andere manier lijkt hij in het rijtje acteurs buiten de boot te vallen. Hij is goed gecast als de naïeve assistent, misschien komt hij iets te sullig en afstandelijk over. Door zijn toeschouwende rol is er ook weinig toneel voor hem om zich te laten zien en hij hoort ook niet al te veel ruimte in te nemen. Leuk bedacht en opmerkelijk is dat bijna ieder karakter een eigen ding heeft. Zoals het gesnurk van Tolstoy, of het genies van Valentin als hij nerveus wordt, de krulsnor van Chertkov, het continu in een boekje schrijven van Tolstoys lijfarts Dushan of het feit dat Valentins liefde Masha altijd aan het houthakken schijnt te zijn. En tenslotte is de muziek ook gefinetuned. Deze overheerst niet maar vult aan en zoals het hoort bij een film die zich begin 20e eeuw afspeelt, toen was er immers alleen nog maar klassieke muziek, wordt deze uitgevoerd door het Hermitage Music Academy Orchestra. Overal lijkt goed over nagedacht te zijn in ‘The Last Station’ en tegelijkertijd komt niets te bedacht over. Acteurs voelen zich vrij in hun rol en genieten duidelijk. Het is een menselijke film geworden over liefde en intriges vol humor en subtiliteiten. Het heeft lang geduurd voordat ‘The Last Station’ er was, maar het is het wachten meer dan waard.
Barbara Plasmans
Waardering: 5
Bioscooprelease: 25 februari 2010