The Life and Death of Peter Sellers (2004)

Regie: Stephen Hopkins | 122 minuten | drama, biografie, komedie, romantiek | Acteurs: Geoffrey Rush, Emily Watson, John Lithgow, Charlize Theron, Stanley Tucci, Miriam Margolyes

“Hij was maar een clown in ’t wit en in ’t rood. Hij was maar een clown, maar nu is hij dood. Hij lachte en sprong in ’t fel gele licht, maar onder die lach zat een droevig gezicht.”
Welke zichzelf respecterende Nederlander kent bovenstaand fragment nu niet uit het legendarische lied ‘De Clown’ van Ben Cramer? De tekst van deze evergreen is geheel van toepassing op de komiek Peter Sellers.

In deze biopic speelt de Australische acteur Geoffrey Rush de Brit Peter Sellers. De film opent met Sellers bijdrage in het komische BBC-radioprogramma ‘The Goon Show’. Het hoorspel maakt van Sellers een geliefde radioster, maar dat is niet genoeg, Sellers wil meer. Na enige tijd krijgt de Brit de kans om in een film te spelen en ook daar boekt hij veel succes mee. Maar het zou nog enige tijd duren voordat Sellers naam definitief gevestigd was met zijn optreden als de stuntelige inspecteur Clouseau in de ‘Pink Panther’-films.
Ondanks zijn successen kon Sellers nooit genieten van zijn sterrenstatus. De Brit werd continu overmand door een knagend gevoel van zelfhaat en twijfelde over alles wat hij deed. Dat vertaalde zich in een spoor van gebroken huwelijken en een licht ontvlambaar karakter dat hem niet in dank werd afgenomen door zijn omgeving. Uiteindelijk stierf de komiek in eenzaamheid. Sellers werd slechts 54 jaar.

‘The Life and Death of Peter Sellers’ is gebaseerd op de biografie rond de Britse acteur die is geschreven door Roger Lewis. Uit het boek blijkt dat Sellers in werkelijkheid een heel moeilijk mens is geweest die door zijn zelfdestructieve karakter volkomen onhandelbaar werd. De buitenwereld kende hem slechts als charismatisch acteur die met zijn komische timing vele kijkers aan het lachen heeft gemaakt. Over zijn privéleven liet Sellers weinig los. En als de Brit er dan uiteindelijk toch wat over zei, wist het publiek niet of hij serieus te nemen was. Uit veel citaten van Sellers kun je opmaken dat hij leed aan een chronisch gebrek aan zelfvertrouwen en dat hij zich onbegrepen voelde. Zo zei de komiek ooit in een interview: “Als je me zou vragen om mezelf te spelen, dan zal ik niet weten wat ik moest doen. Ik weet niet wie of wat ik ben.” Door zijn moeilijke karakter belandde Sellers in een isolement en werd hij steeds verbitterder. Uiteindelijk raakte zelfs zijn eigen kinderen van hem vervreemd.

Je kunt dus voorzichtig zeggen dat Peter Sellers een ‘opmerkelijk’ man was. Het gevaar van biografisch getinte films is dat de mening van de schrijver/regisseur vaak al te nadrukkelijk naar voren komt. Biopics verzanden vaak in dik aangezette verhalen waarin echt bestaande personages als helden worden afgebeeld. Het is lastig om een genuanceerd beeld te krijgen van een persoon als de regisseur of schrijver zich teveel focust op zijn/haar eigen perceptie van de waarheid. Regisseur Stephen Hopkins worstelde ook met dit probleem, maar dan op een iets andere manier. In tegenstelling tot films als ‘The Hurricane’, ‘Gorillas in the Mist’ en ‘Evita’ waarin de hoofdpersonen als sympathieke helden werden afgebeeld, moest Hopkins een film opzetten rond een man die voornamelijk als een tirannieke klootzak bekend stond. En juist die man was de spil van het verhaal. Het spreekt voor zich dat dat geen gemakkelijke taak voor een regisseur moet zijn om het publiek warm te laten lopen voor een hoofdpersoon die nu niet bepaald sympathiek is en waar je je als kijker niet graag mee wilt identificeren. Dat besefte Hopkins maar al te goed en daar heeft hij een bijzondere oplossing voor gevonden.

Die oplossing houdt in dat ‘The Life and Death of Peter Sellers’ een ingenieuze vertelstructuur hanteert. Hopkins laat Peter Sellers zijn eigen visie geven op de gebeurtenissen in zijn leven. Zo zie je Sellers, gespeeld door Rush, in meerdere scènes in de huid kruipen van zijn famillie en vrienden. Verkleed als zijn moeder of ex-vrouw hoor je Sellers vertellen over zijn eigen leven. Op deze manier krijg je als kijker meer zicht in Sellers brein. In het begin komt deze vertelstructuur nogal gekunsteld en bevreemdend over, maar later blijkt dat Hopkins het juiste heeft gedaan met zijn gedurfde aanpak. Alhoewel, eigenlijk is het geheel aan Geoffrey Rush te danken dat deze aanpak zo goed uit de verf komt. Een mindere acteur had zich stevig verslikt in de complexe vertelstructuur van Hopkins. De casting van Rush is een goede zet geweest, de Australiër draagt moeiteloos de gehele film.

Rush zet een compleet personage neer die ten onder gaat aan zijn eigen zelfhaat en onzekerheid. Ondanks Sellers tirranieke, onhandelbare karakter weet Rush toch enige sympathie op te roepen en zo Sellers’ complexe gedrag beter te kunnen plaatsen. Echt sympathiek kun je Sellers niet noemen, fascinerend daarentegen wel. De mooiste vrouwelijke bijrol is in handen van Miriam Margolyes die de narcistische, dominante moeder van Sellers speelt. Ook al niet zo’n bijster sympathiek personage dus, maar Margolyes acteert beheerst en vervalt niet in karikaturaal spel. De scènes tussen Rush en Margolyes zijn sprankelend en ijzersterk gespeeld. Maar ook Emilly Watson, John Lithgow en Charlize Theron vallen op met hun goede spel. Het is een verademing om Lithgow eens in een compleet andere rol te zien. Dit keer hoeft de beste man eens geen bikkelharde schurk te spelen, zoals hij dat deed in ‘Ricochet’ en ‘Cliffhanger’. Ook de kindacteurs die Sellers kroost vertolken zijn overtuigend. Alleen al om het acteerwerk is deze productie de moeite waard. De aankleding en muziek van de productie zijn ook zeer verzorgd. Omdat ‘The Life and Death of Peter Sellers’ zich in de jaren 60 en 70 afspeelt, zien de decors er erg kleurrijk uit net als de kostuums trouwens. De soundtrack vol oude evergreens (nee, geen Ben Cramer) van onder andere Tom Jones geeft de film een heerlijk retro-sfeertje.

‘The Life and Death of Peter Sellers’ is een bijzondere, maar vrij complexe film geworden. Een groot publiek zal de film dan ook niet aanboren. Ga deze rolprent niet kijken als je een voorgekauwde, makkelijk te behapstukken biopic wilt zien. Hopkins en Rush zetten je flink aan het werk om zo je eigen visie te kunnen vormen over het fenomeen Peter Sellers. De Britse komiek wordt niet ‘verklaard’, maar zeg nu zelf welk mens zit nu zo simpel in elkaar dat iedereen hem/haar tot op de bodem kan uitpluizen? Cramer wist dat al: “De herinnering blijft aan die clown met z’n lach. Hij heeft alles gegeven tot de laatste dag. Niemand kende de pijn van z’n stille verdriet, want er was op het einde niemand die hem verliet.”

Frank v.d. Ven

Waardering: 4.5

Bioscooprelease: 20 januari 2005