The Longest Day (1962)

Regie: Ken Annakin, Andrew Marton, Bernhard Wicki, Darryl F. Zanuck | 178 minuten | actie, drama, oorlog, avontuur, geschiedenis | Acteurs: Eddie Albert, Paul Anka, Arletty, Jean-Louis Barrault, Richard Beymer, Hans Christian Blech, Bourvil, Richard Burton, Wolfgang Büttner, Red Buttons, Pauline Carton, Sean Connery, Ray Danton, Irina Demick, Fred Dur, Fabian, Mel Ferrer, Henry Fonda, Steve Forrest, Gert Fröbe, Leo Genn, John Gregson, Paul Hartmann, Peter Helm, Werner Hinz, Donald Houston, Jeffrey Hunter, Karl John, Curd Jürgens, Alexander Knox, Peter Lawford, Fernand Ledoux, Christian Marquand, Dewey Martin, Roddy McDowall, Michael Medwin, Sal Mineo, Robert Mitchum, Kenneth More, Richard Münch, Edmond O’Brien, Leslie Phillips, Wolfgang Preiss, Ron Randell, Madeleine Renaud, Georges Rivière, Norman Rossington, Robert Ryan, Tommy Sands, George Segal, Jean Servais, Rod Steiger, Richard Todd, Tom Tryon, Peter van Eyck, Robert Wagner, Richard Wattis, Stuart Whitman, Georges Wilson, John Wayne

In 1998 overweldigde Steven Spielberg het filmpubliek met een wel erg realistisch aanvoelende (de bloedspetters en granaten vlogen je werkelijk om de oren) recreatie van D-Day, maar wie dacht dat dit de enige indrukwekkende filmische visie is van de invasie van Normandië heeft het mis. 36 jaar geleden was er namelijk al een film die de kijkers en oorlogsveteranen net zo bezig hield en waar Spielbergs film wel het een en ander aan verschuldigd is, en die film heet ‘The Longest Day’. De film is episch in iedere zin van het woord. Hij is drie uur lang, behandelt vele groepen en gebeurtenissen die samenhangen met de uiteindelijke invasie, en er doet een enorme (sterren)cast aan mee. John Wayne, Henry Fonda, Sean Connery, en Robert Mitchum zijn maar enkele van de grote namen die te zien zijn in de film. Dat alleen al maakt de film interessant voor cinefielen. Maar de film wordt tekort gedaan als gesteld wordt dat er verder niets waardevols aanwezig is. Drama, avontuur, tragiek, humor: de film bevat voor ieder wat wils. Niet in de laatste plaats is ‘The Longest Day’ een indrukwekkend en visueel imposant relaas van een belangrijke historische gebeurtenis.

‘The Longest Day’ was het lievelingsproject van producent en mederegisseur Darryl F. Zanuck, die kosten noch moeite gespaard heeft om de film een succes te laten worden. Maar liefst vier regisseurs hebben zich ontfermd over (verschillende gedeeltes van) de film, wat een verrassend genoeg zeer geslaagd product heeft opgeleverd. De vele regisseurs kunnen er de reden van zijn dat de film soms wat oneven aanvoelt en de grote reikwijdte van de film betekent dat verhalen vaak minder diepgang krijgen dan wenselijk zou zijn, maar tegelijkertijd zorgt deze aanpak ook voor een redelijk evenredig geheel in de zin dat vrijwel alles en iedereen met evenveel aandacht aan bod komt. Zo is er actie, maar zijn er ook veel scènes met overleg achter de schermen. Er is de oorlog zelf, maar de aanloop er naartoe krijgt ook veel tijd. En de Amerikaanse soldaten worden belicht, maar daarnaast ook de Engelse, Schotse, Franse, en natuurlijk de Duitse; met als redelijke zeldzaamheid voor een Amerikaanse film dat iedereen gewoon in zijn eigen taal spreekt.

Ergens is het heel prijzenswaardig dat er gepoogd wordt om van alle kanten het onderwerp te benaderen, maar het zorgt er ook voor dat de film zich soms te ver verwijderd van de actie op het moment dat deze in volle gang is. Tevens is het jammer dat je als kijker eigenlijk niemand in de film goed leert kennen of een echte band met mannen opbouwt, omdat er zoveel en zovelen behandeld moeten worden. In die zin leidt de sterrencast ook meer af, dan dat er van echt van de talenten gebruik gemaakt kan worden. Richard Burton, John Wayne, en Robert Mitchum doen wat meer dan de rest, maar dan nog komt het vooral neer op beroemdheidje kijken. De aanwezigheid van Sean Connery is nauwelijks het noemen waard, zo kort verschijnt hij in de film. En zijn introductie is een wat onnodig komisch moment, waar de film er sowieso teveel van bezit. Zo is de scène waarin een pater onder water naar zijn communiespullen aan het zoeken is terwijl de kogels hem om de oren vliegen en hij zich hierom totaal geen zorgen maakt, onnodig, net als ander luchtig bedoelde momenten. Wellicht wilden de makers of producenten de film niet te zwaar maken, maar dit soort Hollywoodmomenten doet wel een beetje afbreuk aan de intensiteit en de ernst van de situatie.

Maar intens en ernstig is de film gelukkig wel degelijk. Het eerste echt dramatische moment vindt plaats na een enkele mooie luchtopnamen die van bovenaf toont hoe Amerikaanse parachutisten in een Frans dorpje neerdalen, waar ze ontvangen worden door gewapende Duitsers. Schrijnend is het wanneer één van de parachutisten aan de kerktoren blijft hangen en alles om hem heen moet gadeslaan. Eerst vreest hij om zijn leven en denkt hij dat hij er geweest is, wanneer een Duitser hem eindelijk opmerkt en een eerste geweerschot in zijn voet terechtkomt. Hij sluit zijn ogen, maar merkt dan dat de Duitser is afgeleid door een andere parachutist die hem aanvalt. Het is geen zegen, want nu moet hij toekijken hoe al zijn maten doorzeefd worden of op ongelukkige plaatsen landen zoals in een brandende kerk.

Erg spannend en mooi gefilmd is de sequentie waarin de geallieerden na net te zijn aangekomen met hun boten, onder hevig geschut met touw en ladders tegen een rotswand op moeten klimmen, om bovenop een bunker te kunnen overmeesteren. Hier wordt gelukkig niet in een MTV-stijl snel weggecut, maar alles wordt geduldig en in detail getoond. Hoe er de ladders opgeklommen wordt, hoe de Duitsers de touwen doorsnijden, en hoe uiteindelijk de bunker benaderd en ingenomen wordt. Niets wordt overgeslagen, waardoor het geheel aanvoelt als een documentaire.

En dan zijn er prachtige, imposante scènes zoals die waarin de gigantische armada van de geallieerden voor het eerst het vuur opent op de verbaasde Duitsers, waarbij de boten, van afstand getoond, om de beurt oplichten. Of de virtuoos geschoten Franse inname van een dorpje, waarbij vanuit een helikopter in één onafgebroken shot het oprukkende leger wordt gevolgd in een straatje langs het water, terwijl de Duitsers worden teruggedrongen. Het zijn momenten die je als kijker ademloos en met open mond beleeft, en die op een zo groot mogelijk scherm en zo mogelijk in blu-ray gekeken dienen te worden. Erg indrukwekkend.

Er kan ook gelachen worden in de film, en de beste humor is uit reële situaties afkomstig en ongeforceerd. Zoals wanneer de Duitsers gefrustreerd raken vanwege een afleidingsmanoeuvre van de Britten, die rubberen parachutisten met vuurwerk eraan uitgooiden, liefkozend Rupert genaamd (ook is het gewoon grappig om achter elkaar het woord “Gummipuppen” te horen). Ook grappig is het wanneer een Franse dorpeling bekend met verzetscodes op de radio de belangrijke zin “Jean heeft een lange snor” hoort, wat betekent dat de invasie gaat beginnen, en hij enthousiast door het huis lopend die zin blijft herhalen, terwijl zijn vrouw hem droog aankijkt alsof hij gek is geworden.

Ondanks de humor en de noodzaak die men af en toe heeft gevoeld om de film “vermakelijk” te houden, is er niet gekozen voor een zwart-wit benadering. De Duitsers zijn niet per se dommer dan de geallieerden en zijn geen superschurken. Met sommigen krijg je als kijker zelfs sympathie. Ook wordt er openlijk binnen de gelederen kritiek geuit op het leiderschap van de Führer, die in de regel niet gewekt mag worden, kennelijk ook niet als er een invasie dreigt. ‘The Longest Day’ heeft dus heel wat te bieden voor de liefhebber van oorlogsfilms en het prachtige camerawerk en de indrukwekkende landing op het strand van Normandië maakt de film tot een must-see voor filmfans in het algemeen.

Bart Rietvink

Waardering: 4

Bioscooprelease: 11 oktober 1962