The Man in the White Suit (1951)

Regie: Alexander Mackendrick | 85 minuten | drama, komedie, science fiction | Acteurs: Alec Guinness, Joan Greenwood, Cecil Parker, Michael Gough, Ernest Thesiger, Howard Marion-Crawford, Henry Mollison, Vida Hope, Patric Doonan, Duncan Lamont, Harold Goodwin, Colin Gordon, Joan Harben, Arthur Howard, Roddy Hughes, Stuart Latham, Miles Malleson, Edie Martin, Mandy Miller, Charlotte Mitchell, Olaf Olsen, Desmond Roberts, Ewan Roberts, John Rudling, Charles Saynor, Russell Waters, Brian Worth, George Benson, Judith Furse, Jack McNaughton

De Britse Ealing Studios kennen een woelige geschiedenis. Al in 1902 werd de bekendste filmstudio van Groot-Brittannië opgericht door pionier Will Barker, die twee huizen kocht in de Londense wijk Ealing, waar vandaan hij begon met het maken van herkenbare, typisch Britse films die zich duidelijk onderscheidden van Amerikaanse. Na de Eerste Wereldoorlog kwam het bedrijf echter in financiële problemen. In 1929 werd het noodlijdende bedrijf overgenomen door Associated Talking Pictures onder leiding van Basil Dean. Na een matige start had de filmstudio enige successen dankzij populaire Britse acteurs als Gracie Fields en George Formby. Maar het was pas onder leiding van Michael Balcon, die Dean in 1938 opvolgde, dat Ealing Studios zich definitief opwierp als het meest toonaangevende productiehuis van Groot-Brittannië. Vooral de bescheiden, compacte en vaak gitzwarte komedies die in samenwerking met de legendarische acteur Alec Guinness werden gemaakt, hebben ook tegenwoordig nog vele fans.

Een belangrijk kenmerk van de reeks komedies die Ealing Studios tussen 1947 en 1955 maakte was het thema van de kleine individualist die het opneemt tegen de gevestigde orde. In ‘The Man in the White Suit’ (1951) is dit motief overduidelijk aanwezig. In deze film speelt Alec Guinness de jonge en ambitieuze Sidney Stratton, die werkzaam is bij een textielfabriek. In het geheim werkt hij aan een geheel nieuw soort stof. Met een zelf in elkaar geknutseld apparaat doet hij stiekem allerlei tests. Wanneer dat uitkomt, wordt hij bij de fabriek van Michael Corland (Michael Gough) weggestuurd. Het duurt echter niet lang voordat hij bij concurrent Alan Birnley (Cecil Parker) weer verder kan gaan met zijn uitvinding. Dankzij diens knappe dochter Daphne (Joan Greenwood), die vertrouwen heeft in de geobsedeerde Stratton, krijgt hij zelfs carte blanche. Op een zekere dag lukt het hem om een stof te fabriceren die niet vuil wordt en ook niet slijt. Stratton is door het dolle heen en laat direct een spectaculair wit pak van het materiaal maken. Niet iedereen blijkt echter even blij te zijn met zijn uitvinding en het duurt niet lang voordat Stratton door iedereen achterna gezeten wordt. Want niet alleen de fabriekseigenaren, ook de arbeiders zijn bang dat de uitvinding van Stratton hun broodwinning in gevaar brengt.

‘The Man in the White Suit’ werd geregisseerd door Alexander Mackendrick, die samen met Roger MacDougal en John Dighton tevens het script schreef (gebaseerd op MacDougalls gelijknamige toneelstuk). In de film wordt sociaal commentaar geleverd op het kapitalisme en wordt de industrialisatie flink op de hak genomen. Maar ook de naïeve idealist Stratton komt er bekaaid vanaf; Mackendrick kiest dan ook niet echt partij. De satire richt zich met name op het feit dat moderne economieën afhankelijk zijn van producten die constant moeten worden vervangen. Alleen op die manier kan er geld worden verdiend. Bij het tegenhouden van Stratton, die zijn uitvinding aan de grote klok wil hangen, staan de vakbondslieden – die bang zijn hun banen te verliezen – ironisch genoeg voor de verandering eens aan dezelfde kant als de fabriekseigenaren. Naar verluidt was juist dat voor Mackendrick de reden om het verhaal te verfilmen: “Each character in the story was intended as a caricature of a separate political attitude, covering the entire range from Communist, through official Trades Unionism, Romantic Individualism, Liberalism, Enlightened and Unenlightened Capitalism to Strong-arm Reaction. Even the central character was intended as a comic picture of Disinterested Science.” Naar verluidt was fabrieksbaas Birnley gemodelleerd naar de baas van de Ealing Studios, Michael Balcon, en Stratton naar de vrijgevochten Mackendrick zelf.

Wie anders dan Sir Alec Guinness, kind aan huis bij de Ealing Studios, kon de rol van Sidney Stratton op de juiste manier gestalte geven? De ‘acteur met de duizend gezichten’, die enkele jaren eerder in maar liefst acht verschillende rollen schitterde in de legendarische zwarte komedie ‘Kind Hearts and Coronets’ (1949), is als de naïeve, toegewijde maar hysterische Stratton een genot om naar te kijken. Hij is zo geobsedeerd door zijn uitvinding dat hij – overigens in al zijn onschuld – per ongeluk de fabriek van Birnley opblaast. Het is alleen jammer dat je eigenlijk nooit echt de persoon áchter de uitvinder leert kennen. Hij blijft daardoor wat eendimensionaal. Gelukkig maar dat Alec Guinness voor de rol gestrikt is; een andere acteur had waarschijnlijk heel wat meer moeite gehad om van Stratton een sympathiek personage te maken, maar Guinness draait er zijn hand niet voor om. Hij wordt voor deze film herenigd met zijn tegenspeelster uit ‘Kind Hearts and Coronets’, Joan Greenwood, die ditmaal een heel wat sympathieker karakter mag portretteren. Solide bijrollen zijn er van onder anderen Cecil Parker, Michael Gough, Vida Hope en veteraan Ernest Thesiger.

‘The Man in the White Suit’ is een erg vermakelijke komedie, waarin Mackendrick het voor elkaar krijgt om zijn gedachten over het kapitalisme en de relatie tussen werkgever en werknemer over te brengen, zonder dat het al te hinderlijk aanwezig is. Hij krijgt dat voor elkaar door geen partij te kiezen en in feite iedere betrokkene op de hak te nemen. Het verhaal is compact en wordt volledig gedragen door de uitstekende performance van Alec Guinness als de toegewijde uitvinder. Ook tegenwoordig zijn de thema’s nog relevant, al zou een film die er nu over gemaakt werd veel meer doordrenkt zijn van (romantische) subplots. ‘The Man in the White Suit’ heeft, dankzij de gitzwarte humor en de zoals altijd briljante Alec Guinness, echter helemaal geen subplots nodig. Deze film is zo al vermakelijk genoeg. Een genot om naar te kijken.

Patricia Smagge