The Man Without a Face (1993)
Regie: Mel Gibson | 114 minuten | drama | Acteurs: Mel Gibson, Nick Stahl, Margaret Whitton, Fay Masterson, Gaby Hoffmann, Geoffrey Lewis, Richard Masur, Michael DeLuise, Ethan Phillips, Jean De Baer, Jack De Mave, Viva, Justin Kanew, Sean Kellman, Chris Lineburg, Kelly Wood, Jessica Taisey, David A. McLaughlin, George Martin, Timothy Sawyer, Lawrence Wescott Jr., Michael Currie, Stanje Lowe, Zach Grenier, William Meisle, Robert Hitt, Mary Lamar Mahler, Robert DeDiemar Jr., Drew Guenett, Gene Leverone, Malcolm MacRury, George D. Fuller, Harriette C. Henninger, Edmund Genest, John B. Guptill, Michael Forte, Elizabeth S. Clarke, Sam Nelson
Soms wordt een persoon meer dan een acteur. Mel Gibson kan daar over meepraten, de Amerikaan is dankzij de media een fenomeen geworden. Zo hoor je tegenwoordig meer over Gibsons privéleven en zijn fanatieke geloofsbelijdenis dan over zijn werk. Jammer, want zo vergeet je al snel waarom Gibson überhaupt zo beroemd is geworden, om zijn werk. De beste man is bovenal een ijzersterk acteur die in een ontelbare stroom kaskrakers heeft gespeeld. Hoewel onze Mel vooral bekend is geworden door zijn actierollen in de ‘Mad Max’- en ‘Lethal Weapon’-saga kan de acteur ook moeiteloos zware kost aan. In ‘The Man Without a Face’ zet Gibson een krachtige vertolking neer die hij ook nog eens zelf geregisseerd heeft.
‘The Man without a Face’ verhaalt over de 12-jarige Chuck Norstadt (Stahl). De puberende jongen worstelt met zichzelf en ligt ook met zijn familie overhoop. Als enige jongen in een gezin vol vrouwen, voelt de sombere Chuck zich een buitenstaander. Om aan zijn vervelende zus en zijn afstandelijke moeder te ontsnappen wil de jongen gaan studeren. Het liefst treedt Chuck in de voetsporen van zijn overleden vader die in de marine zat. Om zich voor te bereiden op zijn examens, besluit Chuck om zijn vakantie op te offeren en zich volledig op zijn studie te storten. Als blijkt dat het leren niet zo wil vlotten, klopt Chuck aan bij de mysterieuze oud-leraar McCleod (Gibson). De lichamelijk verminkte docent slijt zijn leven als kluizenaar. Hoewel het dorp hem beschouwt als de dorpsgek, blijkt McCleod een briljant leraar te zijn. Een man met een verleden, langzaamaan ontdekt Chuck hoe de teruggetrokken man aan zijn mismaakte gezicht is gekomen. De stugge leraar krijgt weer lol in het leven door de betrokkenheid van zijn leerling. Het dorp ziet in de opbloeiende vriendschap echter een groot gevaar.
Met de beste wil van de wereld kun je het verhaallijntje van ‘The Man Without a Face’ nu niet bepaald origineel noemen. Thema’s als opbloeiende vriendschappen, overwinnende underdogs en mismaakte mensen met goede harten zijn al zo oud als de filmindustrie zelf. Maar maakt het uit of een film origineel is? In het geval van Gibsons regiedebuut uit 1993 niet. Het verhaal van Chuck Norstadt en Justin McCleod blijft fier overeind staan door de sterke acteerprestaties en het scherpe, ongepolijste randje dat Gibson in zijn eerste zelf ingeblikte productie heeft gestopt. Hoewel de synopsis doet vermoeden dat je naar een zoetsappig niemendalletje gaat kijken, blijkt de film veel gecompliceerder en dieper te zijn dan je zou denken.
Gibson heeft een redelijk goede cast verzameld. Vooral de jonge Nick Stahl is een verademing. Het joch speelt naturel en zijn emoties komen erg natuurlijk over. Wat Stahl als kindacteur anders maakte dan zijn collega’s is zijn melancholische ietwat depressieve uitstraling. Met zijn afwezige blik en zwarte kringen onder de ogen komt de acteur niet vrolijk over, iets wat Stahl dan ook goed heeft uitgebuit in zijn latere carrière. De man speelt vooral naargeestige rollen waarin hij verknipte personages mag neerzetten. Zo dook Stahl recentelijk op als de walgelijke, pedofiele Yellow Bastard in ‘Sin City’. Ook in het tv-drama ‘Carnivale’ speelt de acteur geen vrolijk figuur. Het is grappig om te zien dat Stahl in zijn eerste bioscoopfilm al concentreerde op het vertolken van ongelukkige mensen.
Stahl overtuigt als onzekere puber die tegen alles en iedereen aanschopt, zonder zelf het geluk te vinden. De frustraties en onmacht waarmee Chuck te kampen heeft, komen goed over dankzij het sterke acteerwerk. Eigenlijk is Norstadt maar een vervelend ettertje, het manneke vloekt erop los, toont geen respect en trekt continu een grote bek open. Toch weet Stahl zijn personage sympathiek over te laten komen, je kijkt naar een echt kind, een boze puber. De scènes waarin Stahl tegenover Gibson staat zijn het beste wat de film je te bieden heeft. De twee acteurs hebben een zekere chemie en dat maakt de confrontaties tussen het duo spannend en onderhoudend.
Gibson is zelf ook aardig bezig. De acteur zet een sterke rol neer als de mismaakte McCleod. Ook McCleod is geen sympathiek personage als je hem leert kennen, maar de tragiek achter de man wordt al direct tastbaar zodra Gibson in beeld verschijnt. De manier waarop de Amerikaan emotie in zijn stem weet te brengen is prachtig om te zien. Gibson is een van de weinige acteurs die stemmingswisselingen op zo’n naturelle en overtuigende manier weten te brengen, een breed scala aan gevoelens als boosheid, onzekerheid, angst en frustratie stopt Gibson moeiteloos in een enkele zin. Naast het vertolken van een mooie rol van een zowel mentaal als fysiek beschadigd mens, levert Mel ook een fraai geschoten film af. Vooral de scène waarin McCleod zich verdedigt tegenover een kwartet advocaten is aangrijpend.
Actie en spektakel vind je niet terug in deze film, maar wel ijzersterk acteerwerk en interessante personages. Geen enkel karakter in ‘The Man Without a Face’ is uitgesproken sympathiek of antipathiek. Gibson werkt met grijstinten en schotelt je echte mensen voor die ieder afzonderlijk het beste van hun leven willen maken. De sfeer van de film is melancholisch en het tempo ligt behoorlijk laag. Kortom: dit regiedebuut is een echte acteursfilm en absoluut geen lichte kost voor het popcornpubliek. De productie tipt thema’s als ons misplaatste schoonheidsideaal, alcoholisme, kindermisbruik en depressies aan. Hoewel bij dit verhaal over een moeilijke vriendschap klef sentiment akelig dichtbij ligt, weet de film platgetreden paden en makkelijke clichés te vermijden.
Wat jammer is aan dit debuut is dat het acteerwerk niet altijd weet te overtuigen. Gibson en Stahl spelen fantastisch, maar de overige castleden maken totaal geen indruk. Vooral de kindacteurs lijken wel vanaf de autocue te acteren. Fay Masterson speelt de rol van de bitchy zus van Stahl en dat doet ze best goed, maar helaas blijft haar rol te mat. Het lijkt wel alsof Gibson geen tijd meer had om aan haar platte rol te sleutelen. Behalve wat achterblijvende vertolkingen heeft de film ook te kampen met een overdaad plotwendingen. Gibson had best een paar wendingen kunnen skippen om zijn film nog meer zeggingskracht te geven. Nu lijkt het net alsof geen enkel personage er ongeschonden uitkomt, het melodrama is komt af en toe iets té dichtbij. Maar dat zijn slechts kleine aanmerkingen op een prima film.
Mel Gibson heeft een mooi regiedebuut gemaakt dat hart heeft voor zijn personages. De film zet je aan het denken over de manier waarop we anderen benaderen en behandelen. Intiem en indrukwekkend.
Frank v.d. Ven
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 9 maart 1995