The Manchurian Candidate (1962)
Regie: John Frankenheimer | 126 minuten | drama, romantiek, oorlog, thriller | Acteurs: Frank Sinatra, Laurence Harvey, Janet Leigh, Angela Lansbury, Henry Silva, James Gregory, Leslie Parrish, John McGiver, Khigh Dhiegh, James Edwards, Douglas Henderson, Albert Paulsen, Barry Kelley, Lloyd Corrigan, Madame Spivy
Een man, een vrouw. Ze ontmoeten elkaar in de trein. Zij biedt hem een vuurtje aan. Tot zo ver niets vreemds aan deze scène in ‘The Manchurian Candidate’ (1962). Maar zodra de vrouw (Janet Leigh) begint te praten, begint het je te duizelen. Wat zegt ze nou precies? Dit moet wel een van de meest bizarre gesprekken zijn tussen twee vreemden in de geschiedenis van de film. Al voordat ze begint te praten, voelt de scène merkwaardig aan. De man (Frank Sinatra in een van zijn beste filmrollen) is nerveus, zweet peentjes en probeert met trillende hand zijn sigaret aan te steken. Wat is er met hem aan de hand? Dat deze vrouw hem aanspreekt, lijkt toevallig, maar toch ook weer niet. Op mysterieuze wijze lijkt ze ineens op te duiken en zodra ze begint te praten, raakt de man in een soort trance. Of zien we zaken die er niet zijn? Over deze bewuste scène halverwege ‘The Manchurian Candidate’, is al veel gezegd en geschreven. Hoewel regisseur John Frankenheimer zo ongeveer letterlijk de novelle van Richard Condon volgt, laat hij genoeg aan de verbeelding over. Op deze merkwaardige scène na, lijkt de bijdrage van Janet Leigh in de film te verwaarlozen, of het moet zijn dat ze zonder pardon binnen een dag haar verloving verbreekt om bij Sinatra te zijn. Maar of dat nu uit liefde is of dat er een ander motief speelt – zoals dat in de remake van Jonathan Demme uit 2004 verder is uitgewerkt – blijft een mysterie.
Zoals in de politieke thriller ‘The Manchurian Candidate’ meer aan de interpretatie van de kijker wordt overgelaten. Er zijn momenten dat je meent naar een David Lynch-film te kijken. Bennett Marco (Frank Sinatra) wordt samen met de onuitstaanbare Raymond Shaw (Laurence Harvey) en nog enkele andere Amerikaanse soldaten in de val gelokt tijdens de oorlog in Korea. Ze worden met een helikopter weggevoerd naar een andere locatie, waar ze gehersenspoeld worden door enkele vooraanstaande Koreaanse en Russische communisten. Na deze gebeurtenis worden ze vrijgelaten en denken de Amerikaanse militairen dat ze ontsnapt zijn. Ze herinneren zich niets van de hersenspoeling. Na hun terugkeer naar de Verenigde Staten krijgt een uiterst zeldzame eremedaille. Zijn doortrapte en manipulatieve moeder (Angela Lansbury) maakt hier handig gebruik van en probeert de militaire prestaties en reputatie van haar zoon te gebruiken in de campagne van haar man, senator John Yerkes Iselin (James Gregory), Raymonds stiefvader die hij zeker niet in het zadel wil helpen. Marco is ondertussen gepromoveerd tot majoor. Hij wordt echter geplaagd door dezelfde nachtmerrie, waarin hij ziet hoe Shaw twee Amerikaanse soldaten vermoordt, in dienst van de communisten. Hij reist af naar New York om Shaw te ontmoeten en erover te praten. Wanneer Shaw hem vertelt dat ook een andere soldaat dezelfde nachtmerrie heeft, begint er langzaam iets te dagen. Marco besluit op onderzoek uit te gaan: welke geheimen worden er door de overheid en het leger achtergehouden? En welke rol speelt Shaws moeder in het verhaal?
Laten we eerlijk zijn, het verhaal is nogal vergezocht. Frankenheimer en zijn team lijken zich daar bewust van te zijn en geven er daarom een stevige satirische draai aan, waardoor ‘The Manchurian Candidate’ behalve een spannende politieke intrige ook een gitzwarte komedie wordt. Daarnaast worden ook psychologische elementen toegevoegd die de film een derde dieptelaag geven. De angst voor het communisme, gehersenspoelde soldaten; het is typisch een verhaal van zijn tijd. Het scenario zaait volop verwarring en de dialogen helderen nauwelijks wat op. Des te knapper is dat je – hoe belachelijk het verhaal ook is – er toch in meegaat. Dat komt voor een belangrijk deel op het conto van de cast, die uitstekend werk levert. Vooral Lansbury en Harvey zetten memorabele rollen neer, maar ook Frank Sinatra zet zijn beste beentje voor. De grootste kracht van de film is echter het stijlvolle camerawerk en de strakke regie. De veelal schitterende fotografie zorgt voor een intense, beklemmende diepgang. Door de vroegere militairen Marco en Shaw ook nog eens met klamme, bezwete gezichten te tonen, onderstreept die intensiteit alleen nog maar meer. De droomscènes aan het begin zijn een mooi voorbeeld van hoe de aanpak van Frankenheimer en cameraman Lionel Lindon angstaanjagend kan werken.
Zonde dat deze thriller door een dispuut tussen productiehuis United Artists en ster Frank Sinatra meer dan 25 jaar op de plank is blijven liggen, waardoor de film nooit op video is uitgekomen. Gelukkig kunnen we nu in het dvd- en blu-ray-tijdperk wél volop genieten van deze bijna vergeten klassieker. Een strak tempo, volop spanning, prima acteerwerk en een prettig paranoïde sfeertje zijn dé ingrediënten voor een spannend middagje of avondje filmkijken en ‘The Manchurian Candidate’ heeft het allemaal.
Patricia Smagge
Waardering: 4
Bioscooprelease: 13 februari 1964
Bioscooprelease: 25 oktober 2012 (re-release)