The Martian (2015)

Regie: Ridley Scott | 142 minuten | actie, avontuur, science fiction | Acteurs: Matt Damon, Jessica Chastain, Kristen Wiig, Jeff Daniels, Michael Peña, Sean Bean, Kate Mara, Sebastian Stan, Aksel Hennie, Chiwetel Ejiofor, Mackenzie Davis, Donald Glover, Nick Mohammed, Chen Shu, Eddy Ko, Enzo Cilenti, Jonathan Aris, Gruffudd Glyn, Naomi Scott, Geoffrey Thomas

Na het succes van ‘Gravity’ en ‘Interstellar’ lijkt het genre van de science fiction weer helemaal terug aan het filmfront te zijn. Eerstgenoemde is in de eerste plaats een onderdompelende filmervaring, doordat de toeschouwer in de huid kruipt van twee gevallen astronauten. De tweede film richt zijn pijlen vooral op het familiedrama rondom een uitgezonden ruimtereiziger, zonder de wetenschappelijke kant helemaal uit het oog te verliezen. Ondanks dat de films daardoor als een light-variant van het genre gezien kunnen worden, is het een prettig weerzien.

Geen verrassing dus dat Hollywood met ‘The Martian’, naar een boek van Andy Weir, die generieke lijn doortrekt. Regisseur Ridley Scott is met zijn ‘Alien’, ‘Blade Runner’ en ‘Prometheus’ geen onbekende van het genre. Zijn artistieke bekwaamheid sluit bovendien goed aan bij dit type fantasierijke films. Het verhaal van ‘The Martian’ is daarbij van een heroïsch kaliber, de cast vol grote namen en het budget hoog. Alle randvoorwaarden voor een succes zijn aanwezig. Maar dan moeten wel de talloze valkuilen die inherent zijn aan het genre worden vermeden.

Te beginnen bij de wetenschappelijke kant van het genre. Want het is niet voor niets dat science fiction het woord science bevat. Aanvankelijk ziet het er naar uit dat de film voornamelijk in plat drama blijft hangen. Wanneer astronaut Mark Watney (Matt Damon) op Mars voor dood wordt achtergelaten na een hevige storm, moet hij met de spaarzaam overgebleven middelen in leven zien te blijven. Dat zou al snel kunnen uitmonden in een hoop angst, verdriet en geklaag. Het besef dat hij op Mars aan zijn einde kan komen, zorgt er echter voor dat Watney alles uit de kast haalt om die onvermijdelijke dood zo lang mogelijk voor zich uit te schuiven. Hoe? Met wetenschap. Met zijn achtergrond als botanist, lukt het hem bijvoorbeeld om aardappels te kweken. Op Mars. En zo is hij vaker vindingrijk in zijn zoektocht om in leven te blijven. Die strijdvaardigheid voorkomt dat Watney wegzakt in larmoyantheid, maar zich juist ontpopt als een ware held.

Een andere valkuil is dat het wetenschappelijke gehalte doorschiet in ontoegankelijkheid. Of, erger, zonder enige uiteenzetting van hoe alles functioneert. ‘The Martian’ vindt een slimme balans door Watney al zijn ontboezemingen in een videologboek bij te houden. In heldere bewoordingen legt hij uit wat en waarom hij precies allemaal doet. Van stilzitten is geen sprake. Echt eenzaam komt hij als gevolg nooit over. Daardoor wordt de film eveneens nimmer eentonig. Ook op Aarde, waar ze naar verloop van tijd doorkrijgen dat Watney nog steeds leeft, bediscussiëren ze in begrijpelijke taal en zonder veel sentimentele poeha de mogelijkheden van een terughaalactie. Tegen het eind van de film schiet ‘The Martian’ toch enigszins door in het drama, wanneer duizenden toeschouwers over de gehele wereld de reddingsactie in spanning aanschouwen. Onnodig, want de finale is van zichzelf, zonder al die emoties, al bloedstollend genoeg.

Een derde valkuil van de science fiction is dat de wetenschappelijke benadering met een overdreven ernst gepaard kan gaan. Ook hier ontspringt ‘The Martian’ de kwalijke dans. Naast het opvallende optimisme, is de film ook aangenaam luchtig. Het helpt daarbij dat Watney ook op Aarde alleen lijkt te leven. Hij wordt niet gehinderd door een thuiszittende vrouw of een andersoortige geliefde. Hij heeft volledig vrij spel. Het bevordert de heroïek en de betrokkenheid, een belangrijke kernvoorwaarde van het genre. Natuurlijk heeft de film zijn gebreken (niet al het acteerwerk is even overtuigend, de film ontkomt niet aan wat kleine plotgaten en toevalligheden), maar het verfrissende ‘The Martian’ laat bovenal zien dat science fiction weer helemaal en naar genoegen terug is.

Wouter Los

Waardering: 4

Bioscooprelease: 1 oktober 2015
DVD- en blu-ray-release: 3 februari 2016