The Mauritanian (2021)

Recensie The Mauritanian CinemagazineRegie: Kevin Macdonald | 124 minuten | drama, thriller | Acteurs: Jodie Foster, Benedict Cumberbatch, Shailene Woodley, Tahar Rahim, Clayton Boyd, Denis Ménochet, Pope Jerrod, Daniel Janks, Ralph Lawson, Corey Johnson, Adam Neill, Darron Meyer, Langley Kirkwood

‘Een betreurenswaardig hoofdstuk uit de Amerikaans geschiedenis’, zo noemde Barack Obama Guantanamo Bay in zijn presidentiële campagne in 2008. Eén van de eerste dingen die hij wilde doen zodra hij tot president verkozen werd, was het sluiten van het beruchte gevangenenkamp, waar de regering van George W. Bush sinds 2002 Taliban- en Al Qaidagevangenen vasthield. Obama probeerde het wel, maar kreeg het niet voor elkaar. In het gevangenenkamp op Guantanamo Bay worden ook nu nog mensen vastgehouden. De ruim honderd vierkante kilometer grote marinebasis ligt officieel op Cubaans grondgebied, maar de VS heeft het stuk grond al sinds 1903 in ‘beheer’ (concessie). Gezien de woelige geschiedenis tussen beide landen is dat een heel merkwaardige constructie; het geeft de VS de mogelijkheid mensen op Guantanamo Bay vast te houden zonder dat de gevangenen zich kunnen beroepen op de Amerikaanse constitutionele wetten. De soevereiniteit van ‘Gitmo’ ligt immers bij Cuba. De Bush-regering maakte daar in de ‘War on Terror’ misbruik van door gevangenen te martelen, zonder dat daarmee de wet zou worden overtreden.

Op het dieptepunt van die War on Terror van Bush zaten er meer dan 750 mensen in Guantanamo Bay. Van een groot aantal van hen is nooit bewezen dat zij actief betrokken waren bij terreurdaden. Neem Mohamedou Ould Slahi, een Mauretaniër die in november 2001 tijdens een bruiloft in zijn vaderland werd opgepakt en ondervraagd door de FBI en de plaatselijke autoriteiten en via gevangenissen in Jordanië en Afghanistan uiteindelijk in ‘Gitmo’ belandde. Hij zou een organisatorisch brein achter de aanslagen van 9/11 zijn, maar bewijs daarvan was er niet. Het enige dat tegen Slahi kon worden gebruikt, was het feit dat hij ooit gebeld was door een telefoonnummer dat gelinkt werd aan Osama Bin Laden. Dat kon Slahi uitleggen; degene die hem belde was zijn neef, die destijds spiritueel adviseur was van de Talibanleider. Maar de FBI zag het gebrek aan bewijs als schoolvoorbeeld van de handigheid van de gehaaide Slahi, volgens hen een meester in het uitwissen van zijn sporen. Zoals zoveel anderen moest en zou hij schuld bekennen. Als het niet goedschiks ging, dan maar kwaadschiks. Uiteindelijk zou Slahi veertien jaar vastzitten zonder dat er een aanklacht tegen hem volgde.

Slahi schreef zijn ervaringen op in een dagboek, dat later onder de titel ‘Guantanamo Diary’ wereldwijd werd uitgebracht. Kevin Macdonald, de Schotse filmmaker die we kennen van ‘The Last King of Scotland’ en ‘State of Play’ (2009) en die tevens meerdere documentaires op zijn palmares heeft staan, besloot Slahi’s relaas te verfilmen. In ‘The Mauritanian’ (2021) focust hij zich vooral op de strijd die de rechtlijnige en volhardende juriste Nancy Hollander (Jodie Foster) levert om het recht te laten zegevieren: er is geen bewijs tegen Slahi (de geweldige Tahar Rahim uit ‘Un prophète’ (2009)) en hij kan niet worden aangeklaagd, dus moet hij worden vrijgelaten. In haar strijd krijgt Hollander het aan de stok met militair aanklager Stuart Couch (Benedict Cumberbatch), die een goede vriend verloor bij de aanslagen van 9/11 en er dus alles aan gelegen is de daders terecht te stellen. Het siert Macdonald dat hij er niet voor terugdeinst te laten zien hoe Slahi tot een bekentenis wordt gedwongen: met waterboarding, fysieke en geestelijke martelingen tot zelfs seksuele intimidatie. Gruwelijke, inhumane omstandigheden die in strijd zijn met alle mensenrechten – alsof opgesloten zitten zonder enig vorm van proces nog niet inhumaan genoeg is.

‘The Mauritanian’ heeft een heerlijke cast, waarin vooral Rahim imponeert als de innemende, bedachtzame en veerkrachtige Slahi. Jodie Foster, die niet zo veel meer voor de camera verschijnt, greep de rol van doortastende en principiële advocate Nancy Hollander met beide handen aan om zich weer eens aan het publiek te laten zien; ze won er direct een Golden Globe voor beste bijrolactrice voor. Jammer genoeg kleurt Macdonald met ‘The Mauritanian’ wel erg netjes binnen de lijntjes; de film oogt braafjes, op de expliciete martelscènes na dan. Er wordt een heel conventioneel pad bewandeld naar het einde toe, waarin de Amerikaanse rechtstaat – die juist zoveel steken heeft laten vallen – toch weer het voordeel van de twijfel krijgt. Een steviger statement of scherper geslepen schuldvraag had deze verder uitstekende film nét even wat meer eigen smoel gegeven.

Patricia Smagge

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 1 juli 2021
DVD- en blu-ray-release: 29 oktober 2021