The Missing Picture – L’image manquante (2013)
Regie: Rithy Panh | 95 minuten | documentaire
Op 17 april 1975 werd de Cambodjaanse hoofdstad Phnom Penh ingenomen door de Communistische troepenmacht van de Rode Khmer. Onder leiding van Pol Pot ontstond een waar schrikbewind dat het leven van een geschatte twee miljoen mensen kostte. In het documentaire ‘The Missing Picture’ vertelt de Cambodjaanse filmmaker Rithy Panh over zijn kinderjaren onder deze rode terreur. Aan de hand van knap gemaakte kleipoppetjes laat hij zien wat eerder niet gezegd mocht worden. Dat ontbrekende beeld geeft een indrukwekkende weergave van de dramatische gebeurtenissen die de jonge Panh tijdens de tirannie ondergaat. Een geschiedenis geschapen uit klei en herinneringen.
De creaties van klei representeren de regisseur zelf, zijn familie en zijn vrienden. Tevens staan ze symbool voor het gehele volk. De poppetjes zijn ontdaan van uiterlijke kenmerken, zoals dat in de tijd van de Rode Khmer ook ging. Voor het individu was geen plek, persoonlijke bezittingen werden vernietigd, gelijkheid werd het credo. Alleen Panh zelf krijgt als verhalend middelpunt een kleurig t-shirt aangemeten. Voor de buitenwereld wat het communisme van Cambodja aanvankelijk een groot succes. ‘The Missing Picture’ toont de waarheid achter die gepropageerde façade. Honger, armoede en een snel toeslaande dood. Na verloop van tijd zijn de geboetseerde personages allen zichtbaar vermagerd, aan de omstandigheden aangepast. Stedelijke kapitalisten en intellectuelen werden massaal gezuiverd. De overlevenden mochten hun ‘geluk’ beproeven in heropvoedingskampen. De mensheid werd gereduceerd tot een levensloze entiteit. Een geheel volk werd slachtoffer.
De figuurtjes van klei zijn zonder beweging neergezet in mooi vormgegeven omgevingen. Het voorkomt dat ondermaats acteerwerk het betoog van de makers beïnvloeden kan. Bovendien laat het nadrukkelijk zien dat de ensceneringen het verleden personifiëren. Een verleden dat niet meer tot leven kan komen. Als filmstills uit een vroegere tijd, herrezen uit de kleien massagraven. ‘The Missing Picture’ komt daarmee op een krachtige manier tot de essentie. Waar de beeldjes statisch zijn, bewegen de camera, de montage en de scherptediepte volop. Het zorgt ervoor dat de film toch levendig overkomt en er veel te zien valt. Mede door de oorspronkelijke geluidseffecten, die als een soort hoorspel onder het beeld zijn gemonteerd, wordt de film een onderdompelende kijkervaring.
Panh waakt ervoor geheel subjectief te werk te gaan door gebruik te maken van authentieke propagandabeelden uit die tijd. Daardoor is ‘The Missing Picture’ niet alleen een terugblik op het verleden, maar ook een beschouwing op de representatie van toen. Daarnaast is de regisseur enkele malen zelf te zien, alsmede de scheppers van de kleibeeldjes. Dit is geen filmische en fictieve illusie, dit is echt.
‘The Missing Picture’ roept de bekende uitspraak van Theodor Adorno in herinnering: “To write poetry after Auschwitz is barbaric”. Een esthetische representatie van dit soort oorlogswaanzin zou barbaars zijn. Maar het vergeten ervan zou helemaal des duivels zijn. Regisseur Panh probeert op een sobere manier de verloren mensen van het Cambodjaans terreurbewind een gezicht te geven. Het ontbrekende beeld van deze slachtoffers krijgt daardoor een plek in ons collectief geheugen. Door de gruwelijkheden uit het verleden is ‘The Missing Picture’ een zeer heftige kijkervaring, maar ook een broodnodige. Opdat een verdwenen stuk mensheid niet vergeten wordt.
Wouter Los
Waardering: 4
Bioscooprelease: 27 maart 2014
DVD-release: 5 augustus 2014