The Other Side of Hope – Toivon tuolla puolen (2017)

Regie: Aki Kaurismäki | 98 minuten | komedie, drama | Acteurs: Ville Virtanen, Kati Outinen, Tommi Korpela, Sherwan Haji, Janne Hyytiäinen, Maria Järvenhelmi, Sakari Kuosmanen, Jörn Donner, Niroz Haji, Ilkka Koivula, Milka Ahlroth, Timo Torikka

Zes jaar na het veelgeprezen ‘Le Havre’, over een jonge Afrikaanse vluchteling die per boot in de Franse havenstad is aangekomen en door de politie gezocht wordt voor uitzetting, komt Aki Kaurismäki opnieuw met een film waarin hij aandacht vraagt voor vluchtelingen. In ‘The Other Side of Hope’ draait het om de Syrische jongeman Khaled (debutant Sherwan Haji), wiens huis in Aleppo verwoest is, en die na een lange tocht door Europa per toeval in Helsinki belandt. Onderweg is hij zijn zus kwijtgeraakt en hij hoopt door in Helsinki asiel aan te vragen, in de gelegenheid te zijn een zoektocht naar haar op touw te zetten.

Tegelijkertijd gaat ‘The Other Side of Hope’ over de Finse zakenman-op-leeftijd Wikström (oudgediende Sakari Kuosmanen), die zijn vrouw verlaat, de inboedel van zijn kledingzaak verkoopt, en uiteindelijk met de opbrengst van een potje illegaal poker een leegstaand restaurant koopt, inclusief personeel. Dat wil zeggen: een kok die al zo lang niks meer te doen heeft gehad dat er spinnenwebben aan hem kleven, een portier met de wildste ideeën voor vernieuwing en een stagiaire voor de bediening. Het menu bestaat uit een gehaktbal of een blikje sardientjes, maar Wikström is ervan overtuigd dat hij een winstgevende onderneming te pakken heeft.

Wikström en Khaled treffen elkaar als Khaleds asielaanvraag is afgewezen. De situatie in Aleppo zou niet bedreigend genoeg zijn (terwijl het journaal prompt beelden toont van beschietingen van de stad), dus hij zal op kosten van de Finse staat teruggevlogen worden. Khaled vlucht hierom uit de asielopvang en begint over straat te zwerven. Als hij van Wikströms afvalhoek zijn slaapplaats wil maken, raken de twee slaags, waarna Khaled prompt door de zakenman wordt ingelijfd als hulpje in zijn restaurant. De toekomst begint er rooskleuriger uit te zien, maar Khaled wordt op straat belaagd door de nationalisten van het Finse Bevrijdingsfront, waardoor hij zijn leven alsnog niet zeker is.

In zijn kenmerkende stijl toont Kaurismäki een Helsinki dat eerder uit de jaren zeventig van de vorige eeuw lijkt te komen, maar waarin wel degelijk actuele problemen spelen. De hulpeloosheid van de asielzoekers die in de bureaucratische mallemolen van hun aanvraag verstrikt raken is pijnlijk om aan te zien. “Je moet wel blijven lachen,” vertrouwt de Irakees Mazdak (Simon Al-Bazoon), die al meerdere opvangcentra heeft aangedaan, Khaled toe. “De melancholische types worden direct teruggestuurd.” Toch valt er een hoop te lachen in de film en is het vooral verrassend hoe gortdroog ook de vluchtelingen zelf zijn. Als er bijvoorbeeld voor Khaled een vervalst paspoort gemaakt wordt en hij moet aangeven of hij er als man of vrouw op wil staan, is zijn reactie: “Ik begrijp geen humor.” Maar de film is duisterder dan je van Kaurismäki gewend bent.

En intens vooral. Als Khaled vertelt over zijn vlucht uit Aleppo is de camera minuten lang volledig op zijn gezicht gefocust, maar hij vertrekt geen spier. Laat staan dat hij een traan laat. Kaurismäki is niet het soort regisseur dat emoties laat tonen, maar ze vooral laat voelen. De muziek helpt hier ook bij. Om de haverklap staat er een muzikant of een band live te spelen nabij Khaled, waarbij de teksten (die gelukkig ondertiteld zijn) commentaar geven op zijn gevoel of zijn situatie. En wanneer de Syriër zelf een instrument ter hand neemt in de asielopvang, krijg je geheid kippenvel.

“Ik heb mijn hart verpand aan Finland,” is de hoopvolle boodschap van Khaled aan Mazdak, hartverscheurend gevolgd door: “Maar als je een manier weet om hier weg te komen, laat het me weten.” Khaleds droombeeld van een Finland waarin iedereen gelijk is en mensen eerlijk en behulpzaam zijn, blijkt onhoudbaar. Tegenover elke vriendelijke daad staat een haatdragend lid van het Finse Bevrijdingsfront. Het maakt niet uit hoe netjes verzorgd, nobel of nijver Khaled er uitziet. Zijn huidskleur maakt hem automatisch persona non grata voor de kliek van witte vrijheidsstrijders. Het is knap hoe Kaurismäki de film met zoveel van zijn kenmerkende droge humor weet te doorspekken, maar los van de absurditeit is de situatie voor de vluchtelingen vooral schrijnend. Het is te hopen dat vooral die boodschap beklijft.

Wouter de Boer

Waardering: 4

Bioscooprelease: 20 april 2017
VOD-release: 29 augustus 2017
DVD-release: 29 augustus 2017
DVD-release: 7 december 2017 (DVD-box The Essential 5 – Aki Kaurismäki)