The Pale Blue Eye (2022)

Regie: Scott Cooper | 128 minuten | misdaad, horror | Acteurs: Christian Bale, Harry Melling, Simon McBurney, Timothy Spall, Toby Jones, Harry Lawtey, Fred Hechinger, Joey Brooks, Charlotte Gainsbourg, Lucy Boynton, Robert Duvall, Gillian Anderson, Steven Maier, Brennan Keel Cook, Orlagh Cassidy, Scott Anderson, Gideon Glick, Jack Irv, Matt Helm, Hadley Robinson, Mathias Goldstein, Charlie Tahan, Bill Cwikowski, Agnes Herrmann, Nicholas Bellavia

Louis Bayard – zijn naam klinkt Frans, maar het is een Amerikaan – heeft zijn eigen niche gevonden in het auteurslandschap. In zijn boeken laat hij historische figuren die echt bestaan hebben, nieuwe avonturen beleven. “Mr. Timothy – a novel” bijvoorbeeld is een Victoriaanse thriller met een hoofdrol voor Tiny Tim, het ziekelijke jongetje uit Charles Dickens’ “A Christmas Carol”. En in “The Black Tower” doet de Franse detective Vidocq onderzoek naar een mysterie rond de zoon van Marie Antoinette. Wellicht zijn bekendste boek is ‘The Pale Blue Eye’, waarin een cruciale rol is weggelegd voor schrijver en dichter Edgar Allan Poe. Het verhaal speelt zich af in 1830 op en rond West Point, de befaamde militaire academie in de staat New York. Poe is daadwerkelijk kortstondig een cadet geweest op West Point, maar verder heeft Bayard de gebeurtenissen in zijn mysterynovelle uit zijn duim gezogen.

“The Pale Blue Eye” werd in 2022 verfilmd door regisseur Scott Cooper, bekend van films als ‘Crazy Heart’ (2009), ‘Black Mass’ (2015) en ‘Hostiles’ (2017). Hij werkt graag samen met Oscarwinnaar Christian Bale, die niet alleen in ‘Hostiles’ maar ook in ‘Out of the Furnace’ (2013) een van de hoofdrollen speelt. Cooper laat graag dat rauwe randje van Amerika zien; in ‘Out of the Furnace’ duikt hij in working class Pennsylvania en in ‘Hostiles’ in de grillen van de western. Met historisch materiaal kan hij uitstekend uit de voeten, maar een historische mysterythriller stond nog niet op zijn palmares. Tot nu.

Cooper werkt in ‘The Pale Blue Eye’ opnieuw samen met Christian Bale. De Britse acteur speelt de door de wol geverfde detective Augustus Landor, die getekend wordt door persoonlijke tragedie. Hij is zo treurig dat hij als een soort kluizenaar leeft en eigenlijk al min of meer met pensioen is wanneer hij wordt gevraagd te helpen bij een nieuwe, gruwelijke zaak. Een cadet van de Amerikaanse militaire academie in West Point werd vermoord, opgehangen en zijn hart werd uit zijn lichaam gesneden. Op verzoek twee hoge officieren (gespeeld door Timothy Spall en Simon McBurney) gaat Landor op onderzoek uit. Zij vinden zijn bovenmatig alcoholgebruik maar niks, maar omdat Landor de reputatie heeft zelfs de moeilijkste zaken te kunnen oplossen, geven ze hem alle ruimte. De detective krijgt hulp uit onverwachte hoek: de wat wereldvreemde cadet Edgar Allan Poe (Harry Melling, bekend als Dudley Dursley uit de Harry Potter-reeks), deze dromerige, melancholieke jongeman met een voorliefde voor poëzie zou weleens precies degene kunnen zijn die Landor de nodige inzicht van binnenuit de academie kan geven. Maar Poe blijkt onvoorspelbaar en ongrijpbaar. Als er meer slachtoffers vallen, richt de verdenking zich op de militaire arts (Toby Jones), zijn vrouw (een overacterende Gillian Anderson) en hun kinderen (Lucy Boynton en Harry Lawtey). En welke rol speelt Jean Pepe (Robert Duvall), die te boek staat als kenner op het gebied van occulte zaken, eigenlijk in dit geheel?

Het mysterie begint uitstekend, in het zadel geholpen door de sfeervolle cinematografie van Masanobu Takayanagi die trefzeker het grauwe, besneeuwde landschap schetst waar onheil constant op de loer ligt. De film ziet eruit om door een ringetje te halen, en zelfs aan de kleinste details is gedacht. Waar ‘The Pale Blue Eye’ uit de bocht vliegt, is in het script, dat teveel afhangt van een toevallige samenloop van omstandigheden. In feite worden in deze film twee verhalen verteld, met beide hun eigen conclusie. Het verhaal dat het meest tot de verbeelding spreekt, is echter gedurende driekwart van de film ondergesneeuwd (!) door de overheersende verhaallijn. Daardoor komt de conclusie helemaal aan het einde, die de verhoudingen danig op zijn kop zet, nogal uit de lucht vallen. Gelukkig zijn vrijwel alle acteurs overtuigend genoeg om de film die misstap te vergeven (zelfs in de kleinste rolletjes zien we acteurs van formaat, zoals Charlotte Rampling, wier talent in een klein rolletje schromelijk verspild wordt). Bale is sterk als altijd en opvallend is ook Melling die wat tegen overacting aanschurkt maar net binnen de grenzen van het betamelijke blijft, in tegenstelling tot Anderson die een nogal groteske performance weggeeft.

Aardig detail zijn de referenties aan Poe’s werk die soms overduidelijk en soms subtiel de kop opsteken; onder meer ‘The Raven’, ‘Landor’s Cottage’, ‘Lenore’, ‘The Fall of the House of Usher’ en ‘Annabelle Lee’ worden aangestipt en de titel van de film is een zinsnede uit ‘The Tell-Tale Heart’.

‘The Pale Blue Eye’ kent grote plus- en grote minpunten. De mysterieuze sfeer, de acteurs en de referenties naar het werk van Edgar Allan Poe zijn de belangrijkste zaken die deze Netflix-film de moeite waard maken (sowieso is het een briljant gegeven van Bayard om personen die echt bestaan hebben heel nieuwe avonturen te laten beleven). Minder geslaagd is het verhaal, dat van toevalligheden aan elkaar hangt en een conclusie heeft die weliswaar aanspreekt maar toch een beetje uit de lucht komt vallen. Niet Coopers beste, maar voor iedereen die van mysteries houdt de moeite van het kijken best waard.

Patricia Smagge

Waardering: 3

VOD-release: 6 januari 2023 (Netflix)