The Player (1992)

Regie: Robert Altman | 123 minuten | drama, komedie, thriller | Acteurs: Tim Robbins, Greta Scacchi, Fred Ward, Whoopi Goldberg, Peter Gallagher, Brion James, Cynthia Stevenson, Vincent D’Onofrio, Dean Stockwell, Richard E. Grant, Sydney Pollack, Lyle Lovett, Dina Merrill, Angela Hall, Leah Ayres, Paul Hewitt, Randall Batinkoff, Jeremy Piven, Gina Gershon, Michael Tolkin, Steve Allen, Richard Anderson, Harry Belafonte, Karen Black, Gary Busey, Robert Carradine, Cher, James Coburn, John Cusack, Brad Davis, Peter Falk, Felicia Farr, Louise Fletcher, Teri Garr, Scott Glenn, Jeff Goldblum, Elliot Gould, Anjelica Huston, Jack Lemmon, Marlee Matlin, Andie MacDowell, Malcolm MacDowell, Nick Nolte, Burt Reynolds, Julia Roberts, Mimi Rogers, Susan Sarandon, Rod Steiger, Lily Tomlin, Ray Walston, Bruce Willis, Robert Wagner

In november 2006 overleed Robert Altman. De Amerikaanse regisseur, die zijn carrière in Hollywood begon als acteur en scriptschrijver, bouwde een reputatie op als een eigenzinnige en innovatieve cineast die in de jaren zeventig dankzij films als ‘MASH’ (1970) en ‘Nashville’ (1975) de lieveling werd van filmcritici. Zijn populariteit liep vervolgens echter een deuk op, omdat Altmans eigenlijk té onafhankelijk waren voor het Amerikaanse studiosysteem, ook al zijn ze stuk voor stuk op een unieke wijze getekend door een fascinatie voor het moderne Amerika. Na het artistieke en commerciële dal waar hij gedurende de jaren tachtig in rond dobberde kwam Altman in de jaren negentig ijzersterk terug. Eerst met ‘The Player’ (1992) en later met ‘Short Cuts’ (1993). ‘The Player’ is een postmoderne farce met Hollywood als onderwerp. Op het eerste gezicht lijkt het verhaal een aanval op het nieuwe studiosysteem, maar wie goed kijkt zal opmerken dat ‘The Player’ zelfgenoegzaam is in zijn gebruik van veel gastrollen van bekende acteurs die in veel gevallen zichzelf spelen.

De hoofdpersoon in ‘The Player’ is Griffin Mill (Tim Robbins), een aalgladde studio executive die belast is met de taak te bepalen welke filmideeën wel en welke niet goed (lees: lucratief) genoeg zijn om in productie te worden genomen. Omdat hij vrijwel altijd nee moet verkopen is hij bij weinig mensen geliefd. In schrijverskringen wordt hij zelfs ronduit gehaat. Het is dan ook niet verwonderlijk dat hij steeds vaker kaartjes krijgt waarop iemand hem ‘namens alle schrijvers in Hollywood’ bedreigt. Mill probeert uit te vissen van wie de kaartjes afkomstig kunnen zijn en komt zo op het spoor van David Kahane (Vincent D’Onofrio), die hij enkele maanden eerder had beloofd terug te bellen maar dit nooit heeft gedaan. Een nachtelijke ontmoeting met de afgewezen schrijver mondt uit in een vechtpartij, waarbij Mill Kahane verdrinkt in een ondiepe plas water. Alsof hij nog niet genoeg problemen heeft, krijgt Mill het aan de stok met het ambitieuze studiotalent Larry Levy (Peter Gallagher), die er alles aan doet om zijn baantje in te pikken. Bovendien papt hij aan met June Gudmundsdottir (Greta Scacchi), nota bene de weduwe van de door hem vermoorde schrijver. Als klap op de vuurpijl wordt hij ter verantwoording geroepen bij rechercheur Susan Avery (Whoopi Goldberg), die er zeker van is de dader te pakken te hebben. Dan blijkt er een getuige te zijn van de moord op Kahane…

‘The Player’, door Michael Tomkin naar aanleiding van zijn eigen roman tot een script verwerkt, is een satirische kijk op het filmbedrijf Hollywood van binnenuit, al gaat men daarin zo ver dat het bijna een persiflage op zichzelf wordt. De film is door onafhankelijke producenten gemaakt met het bescheiden budget van acht miljoen dollar, al zie je er niet aan af dat dit project voor een ‘prikkie’ van de grond werd getild. Zeker niet met het oog op de vele sterren die – veelal belangeloos – hun medewerking verleenden. Julia Roberts, Bruce Willis, Jack Lemmon, Cher, Nick Nolte, Jeff Goldblum, Burt Reynolds, John Cusack en Anjelica Huston – allemaal zijn ze van de partij. Gelukkig worden ze subtiel in beeld gebracht en hebben de meesten geen tekst. Anders zou het alleen maar afleiden van het verhaal en dat zou zonde zijn want het scenario is briljant. Een krachtige satire waarin alles en iedereen in Hollywood genadeloos te kijk wordt gezet. Daarnaast krijgt ook het bioscoopgaande publiek ervan langs. “”Zolang filmliefhebbers ‘slechte’ films als ‘Rambo’ (1982) en ‘The Terminator’ (1984) tot hits maken kan men alleen maar films verwachten die alles tegelijk willen zijn voor een zo breed mogelijk publiek, zonder enige diepgang te bereiken,”” was zo ongeveer de uitleg van Altman.

De regisseur dwingt de kijker in ‘The Player’ om zich te identificeren met Mill (in wezen de ‘vijand’), die begint als charismatische studiobons, al gauw afglijdt tot het niveau moordzuchtige controlfreak, maar tegen het einde toe juist weer menselijker en sympathieker wordt. Dit in tegenstelling tot die ándere film waarin Hollywood zichzelf een hak zet, ‘Sunset Boulevard’ (1950), waarmee deze film vaak wordt vergeleken. Het helpt dat in ‘The Player’ de hoofdrol gespeeld wordt door de geniale Tim Robbins (‘Mystic River’, 2003), een man voor wie het niet uitmaakt hoe verachtelijk zijn personage is, de kijker zal nooit een échte hekel aan hem krijgen. Hij draagt de film met gemak maar werd desondanks door de keuzeheren van de Oscarcommissie schromelijk over het hoofd gezien. Naast Robbins spelen de onderschatte actrice Greta Scacchi (‘Heat and Dust’, 1983), Vincent D’Onofrio (‘Full Metal Jacket’, 1987) en Peter Gallagher (‘Short Cuts’, 1993) belangrijke rollen. De vele bekende gezichten in de cameos zijn daarnaast een feest om naar te kijken, net als de talloze verwijzingen en knipogen naar het klassieke Hollywood. Neem alleen al de beginscène, waarin beveiligingsbeambte Walter Stuckel (Fred Ward) met iedereen die het maar wil horen de openingsshots van diverse klassiekers – waaronder Hitchcocks experimentele thriller ‘Rope’  (1948) en Orson Welles’ meesterwerk ‘Touch of Evil’ (1958) – bespreekt. Een feest der herkenning voor wie deze films gezien heeft!

‘The Player’ had Robert Altman zijn eerste Oscar op moeten leveren. Helaas voor hem moest hij het afleggen tegen Clint Eastwood, wiens ‘Unforgiven’ (1992) de grote veelvraat was tijdens de uitreiking van de Academy Awards. Ook de prijzen voor beste scenario en editing gingen aan ‘The Player’ voorbij. Waarschijnlijk was Altman toch te eigenzinnig naar Hollywood-begrippen. Desondanks was de film een geslaagde comeback voor de regisseur, die jarenlang in de ban was gedaan. ‘The Player’ is niet echt in een hokje te stoppen, omdat het een thriller, komedie en liefdesverhaal in één is. Maar bovenal is dit een satire dat leunt op een ijzersterk script en overtuigend acteerwerk. Voor wie eens wat ánders wil dan het voorspelbare maatwerk van Hollywood is deze film een ware traktatie!

Patricia Smagge

Waardering: 4

Bioscooprelease: 1 oktober 1992