The Poetess (2017)

Regie: Stefanie Brockhaus, Andreas Wolff | 88 minuten | documentaire

In Saudi-Arabië bestaat een tv-show die zich volgens de makers van deze documentaire best doet vergelijken met ‘American Idol’, maar dan voor dichters. Verfijnd en charmant, zou je zeggen. Dichteres in kwestie Hissa Hilal (43), tevens journaliste, koos ervoor het Saudische ‘patriarchaat te bekritiseren’ tegenover 75 miljoen televisiekijkers, gehuld in een boerka (ogen niet zichtbaar), dan weer in een nikab. Hissa’s echtgenoot stemde toe, haar familie twijfelde vanwege de mogelijke gevolgen.

‘The Poetess’ is het verhaal van een zelfbewuste vrouw, geworteld in een samenleving waar de werelden van man en vrouw op vele vlakken gescheiden zijn. “Als enige vrouw op een podium tussen de bedoeïen is een morele misdaad”, zegt Hilal. Haar woorden doen inhoudelijk niet al teveel zeer vanuit westers perspectief – Hilal bekritiseert vooral extremisme in algemene zin, haar toon en vastberadenheid zouden niet passen bij de rol van de vrouw in het Arabische moederland.

Fascinerend, vooral omdat Hilal onkreukbaar oogt. Maar vrouwen zijn in Saudi-Arabië geen timide wezentjes omdat de man daarom vraagt, zo blijkt. Op een of andere manier is deze vormelijke cultuur gemakkelijk te doorgronden, en niet in beton gegoten. Vrouwen zijn erg aangepast, omdat ze anders niet zouden kunnen overleven. Daarom is er een dress code, maar vrouwen ondersteunen elkaar ook, en kibbelen met mannen in de beste vrouwelijke traditie.

Een sterk vormelijk begrensde samenleving, hoezeer wij die vanuit westers perspectief ook kunnen afkeuren, is leefbaar als je je aanpast, laat Hilal zien. Meer nog dan haar unieke verhaal, toont deze docu hoe de rol van vrouwen in Saudi-Arabië historisch is geëvolueerd. Hilal zegt bijvoorbeeld ronduit dat zij in het buitenland zonder gezichtsbedekking over straat zou gaan. Vanachter haar nikab, en in de theatrale setting van de westers ogende televisieshow, mitrailleert zij haar woorden als maatschappelijk geëngageerd dichter, en maakt indruk.

Ook op de westerse kijker, die haar poëzie gemakkelijk voor dreigend Koran-geprevel zou kunnen aannemen. De vorm maakt evenwel een andere inhoud mogelijk, omdat de vorm dominant is in dergelijke samenlevingen. En daar was Hilal, met haar perspectief op de noodzaak van fatwa’s. Een man won de poëziewedstrijd, dat ‘kon niet anders’, maar Hilals stem werd gehoord. Wat ‘The Poetess’ uiteindelijk de moeite waard maakt, is het inkijkje in een wereld die de onze niet is: een wereld die verre staat van het informele Nederland, waar absolute vrijheid tot norm is verheven.

Jan-Kees Verschuure

Waardering: 3.5

‘The Poetess’ is in december 2018 te zien in filmtheaters door het hele land in het kader van Movies That Matter on tour.