The Program (2015)

Regie: Stephen Frears | 103 minuten | biografie, drama, sport | Acteurs: Jesse Piemons, Ben Foster, Lee Pace, Dustin Hoffman, Chris O’Dowd, Bryan Greenberg, Elaine Cassidy, Guillaume Canet, Denis Ménochet, Laura Donnelly, Chris Larkin, Edward Hogg, J.D. Evermore, Lasco Atkins, Daniel Stewart, Jorge Leon Martinez, Emilio Aniba

Vijf jaar na zijn afscheid houdt wielrenner en dopingzondaar Lance Armstrong de gemoederen nog altijd bezig. Dat hij zich uit het publieke domein teruggetrokken heeft, lijkt de media-aandacht rondom zijn persoon niet te verminderen. Dat is eigenaardig, want door die aandacht blijft de netelige paradox tussen Armstrong de legende en Armstrong het monster intact. Het zevenmaal winnen van de Tour de France (al is hij inmiddels uit de boeken geschrapt) spreekt daarbij net zo tot de verbeelding als dat die overwinningen met vals spel gepaard gingen. Ook ‘The Program’ kan niet ontkomen aan die tegenstrijdigheid. De film maakt de zaken er nog rommeliger op door een verwarrend spel van feit en fictie te spelen.

Eerst een terugblik. Want hoe zat het ook alweer precies met de carrière van Armstrong? Lance Armstrong (1971) was een vrij onbekende renner bij het grote publiek toen hij zijn eerste koersen in Europa reed (in zijn allereerste wedstrijd werd hij zelfs laatste). Pas tijdens zijn eerste Tour de France, waarin hij een etappe won, en een verrassend gewonnen wereldkampioenschap raakte de wereld bekend met de flamboyante Texaan.

In oktober 1996 werd bij Armstrong teelbalkanker geconstateerd, een ziekte die al snel uitzaaide naar zijn longen en hersens. Hij genas en maakte in 1998 zijn eerste comeback in het wielerpeloton. Sterker dan ooit. Zijn eerste volledige profseizoen na zijn terugkeer, 1999, culmineerde onder andere in zijn eerste touroverwinning. Drie weken lang vertoonde Armstrong, souplesse als waarmerk tentoonspreidend, zijn ongebreidelde wil tot macht. Zowel in de tijdrit en in het hooggebergte wist hij met zijn fijne tred en ongelooflijke wattage vriend en vijand te verrassen. Zijn klasse was dat Armstrong ergens zijn zinnen op kon zetten, uit revanche, ambitie of omdat hij zich uitgedaagd voelde, en zijn doelstellingen vervolgens in daden kon omzetten. De er op volgende jaren zouden er nog zes nieuwe gele truien volgen, een record in de wielergeschiedenis.

De eerste verdachtmakingen omtrent het gebruik van verboden middelen, vooral afkomstig van de Franse pers, lagen al snel op de loer. Het was na zijn zeven Touroverwinningen de primaire reden om zich terug te trekken uit de wielerwereld en zich volledig te richten op zijn stichting, the Lance Armstrong Foundation, ten bate van het kankeronderzoek en bekend van de bijbehorende gele armbandjes. Maar het bloed kroop waar het niet gaan kon en de Amerikaan besloot terug te keren in het peloton voor een tweede comeback, voor de Tour van 2009. Niet alleen om geld in te zamelen voor zijn stichting, maar ook om te bewijzen volledig dopingvrij te zijn.

Het zou uiteindelijk zijn figuurlijke doodsteek betekenen. De hernieuwde aandacht, verdachte bloedwaarden in die ronde en de diepgaande onderzoeken die er op volgden, zouden leiden tot zijn grote ontmaskering vier jaar later. Begin 2013 biechtte wielrenner Lance Armstrong bij talkshowhost Oprah Winfrey zijn langdurige gebruik van EPO, bloeddoping en hormonen op. Het betekende voorgoed het einde van zijn loopbaan als profwielrenner.

Van held werd Armstrong de schlemiel, zeker nadat de details van zijn dopinggebruik bekend werden. De schaal waarmee hij de verboden middelen tot zich nam, was veel groter dan iedereen voor mogelijk hield. Hij was niet alleen zelf grootgebruiker, maar dwong ook zijn ploegmaten het illegale pad op. Zo ontstond er een geraffineerd netwerk van dopinggebruik, waarin iedereen de verantwoordelijk deelde. Maar dat Armstrong de onbetwiste leider van het gehele bedrog was, staat buiten kijf.

‘The Program’ volgt die geschiedenis getrouw. De film volgt de feiten zelfs zo nauwkeurig, dat er afstand van fictie lijkt te worden genomen. De fysieke gelijkenis van de acteurs met de ware betrokkenen, bijvoorbeeld, is navenant. Daarbij worden momenten rondom de koers regelmatig versneden met echtgebeurde beelden. Die getrouwe weergave heeft echter een keerzijde. Het acteerwerk is matig, al doet Armstrong-vertolker Ben Foster nog zo zijn best. Bovendien suggereren de historische beelden dat de gehele film een waargebeurd verhaal vertelt. Daar gaat de film echter te weinig de diepte voor in. Nu gooit het de toeschouwer vooral zand in de ogen.

De verwarring wordt andermaal vergroot door de verschillende perspectiefwisselingen. Niet alleen Armstrong staat centraal, maar onder andere ook zijn aanvankelijke trouwe adjudant Floyd Landis en onderzoeksjournalist David Walsh worden van dichtbij gevolgd. Door met grote regelmaat heen en weer te schakelen, dringen hun beslommeringen, inclusief die van Armstrong zelf, karig door. Het waarom van zijn omvangrijke leugens blijft steken in simplisme. Dat zou geen probleem zijn als de film zich meer zou richten op een reflectie van het gehele wielerlandschap van destijds. Doping was immers in het gehele peloton voorradig. Een schets van de wielercultuur wordt ‘The Program’ echter nergens. De spaarzame sportbeelden worden daarbij zo snel gemonteerd, dat de echte wielerheroïek onzichtbaar blijft.

Aan de andere kant doet ‘The Program’, ondanks de regie van de Britse Stephen Frears, nadrukkelijk Amerikaans aan. Het grote drama wordt niet geschuwd. Het verhaal van de grote held die diep kan vallen, wordt op kenmerkende wijze en met grote ernst gebracht. Met de kennis van nu brengt dat evenwel weinig meerwaarde. Enige voorspelbaarheid kan ‘The Program’ als gevolg niet ontzegd worden. ‘The Program’ heeft uiteindelijk net zo min met de werkelijkheid als met fictie te maken.

Waarom Armstrong anno 2015 nog steeds een plek in de spotlichten heeft, maakt ‘The Program’ niet helemaal duidelijk. Het lijkt erop dat zijn tegenstanders de media-aandacht zelf evenmin kunnen missen. Met deze oppervlakkige en warrige weergave van gebeurtenissen uit het verleden wordt de sport echter geen plezier gedaan.

Wouter Los

Waardering: 2

Bioscooprelease: 19 november 2015
DVD- en blu-ray-release: 18 maart 2016