The Quest for Tonewood – Jakten på Tonetreet (2021)
Regie: Hans Lukas Hansen | 83 minuten | documentaire | Met Janine Jansen, Gaspar Borchardt, Sibylle Fehr-Borchardt, Stefano Conia, Bojan Tomic, Mirko Vukelijic, Mladen Balaban
Het geheim achter het geluid van een engelachtig klinkende viool? Het juiste hout (‘tonewood’ in het Engels), zo leren we in het openingssegment van ‘The Quest for Tonewood’. Vooral een speciaal type gevlamd esdoornhout, waar ook meestervioolbouwer Antonio Stradivari (1644-1737) zijn beroemde en peperdure instrumenten uit vervaardigde, zou in grote mate bijdragen aan het unieke geluid dat alleen de allerbeste violen voortbrengen.
Maar het vinden van dit ‘droomhout’, dat zijn gewicht bijna in goud waard is, is bepaald geen sinecure. Geschikte bomen zijn schaars en nog maar op een bescheiden aantal plekken aanwezig. In ‘The Quest for Tonewood’ maken we kennis met Gaspar Borchardt, een vioolbouwer uit de Italiaanse vioolstad Cremona met een ambitieus levensdoel: de perfecte boom vinden en het hout ervan gebruiken om een viool te maken voor de gerenommeerde en internationaal bewierookte violiste Janine Jansen.
Die missie voert Gaspar naar Bosnië en Herzegovina, waar de vioolbouwer als twintiger op de fiets de perfecte boom aanschouwde. Destijds kon hij het hout niet oogsten en meenemen, maar hij is vastberaden om nu wel in zijn opzet te slagen. Maar er zijn nogal wat hindernissen op de weg naar succes. Niet alleen zijn de geschikte bomen schaars en lastig te vinden: het terrein waarop een groot deel van de zoektocht zich afspeelt, is ook nog eens bergachtig en bezaaid met landmijnen, levensgevaarlijke restanten van de Joegoslavische burgeroorlog die in de jaren negentig van de twintigste eeuw Bosnië verscheurde. Bovendien komt Gaspar naarmate zijn zoektocht vordert steeds meer terecht in de schemerzone tussen legaliteit en illegaliteit. Het is pijnlijk ongemakkelijk en tegelijkertijd boeiend om te zien hoe de brave, correcte en ietwat verlegen en naïeve Gaspar zich staande probeert te houden in een milieu vol gewiekste en soms intimiderend ogende beroepssjacheraars.
Je zou ‘The Quest for Tonewood’ kunnen zien als een muzikaal sprookje dat een ode probeert te brengen aan de klassieke muziek en de wereld van de ambachtelijke instrumentenbouw. Tegelijkertijd is het een thrillerachtige speurtocht naar een geheime schat die ook morele overpeinzingen niet schuwt. Als Gaspar een geschikte boom lijkt te vinden, is hij overweldigd door de schoonheid, ouderdom en levenskracht van de plant. Hij stelt zich op dat moment dan ook een terechte vraag: is het wel acceptabel om zo’n prachtig, zeldzaam en oud organisme, een waarachtig wonder van de natuur, op te offeren voor het gevoel van intens geluk dat klassieke muziek bij de mens kan oproepen?
Het verhaal wordt zo verteld dat de film lang blijft beklijven en je steeds nieuwsgierig blijft naar de nieuwste wendingen in Gaspars moeizame queeste. Het is dan ook jammer dat de zorgvuldige spanningsopbouw uiteindelijk niet uitmondt in een passend slotakkoord. Het sluitstuk stelt wat teleur, vooral omdat regisseur Hans Lukas Hansen het goede verhaal te snel afraffelt. Daarnaast rijst af en toe de vraag of bepaalde ontmoetingen niet deels in scène zijn gezet om de vertelling nét wat spannender en pikanter te maken.
Ondanks die tekortkomingen is ‘The Quest for Tonewood’ een mooi gefilmde en verre van onaardige documentaire die interessante inzichten oplevert over muziek, menselijke drijfveren en de relatie tussen mens en natuur.
Frank Heinen
Waardering: 3
Bioscooprelease: 16 september 2021