The Razor’s Edge (1946)

Regie: Edmund Goulding | 145 minuten | drama | Acteurs: Tyrone Power, Gene Tierney, John Payne, Anne Baxter, Clifton Webb, Herbert Marshall, Lucile Watson, Frank Latimore, Elsa Lanchester, Fritz Kortner, John Wengraf, Cecil Humphreys, Harry Pilcer, Cobina Wright Sr., Robert Shaw    

Tyrone Power (1914-1958) werd geboren in een familie vol acteurs. Hij was de zoon van de gelijknamige theaterster en de kleinzoon van de eerste Tyrone Power, een Ierse komiek. Powers ouders scheidden toen hij nog jong was, maar zijn vader moedigde hem op afstand aan om te gaan acteren. In 1931 stonden junior en senior voor het eerst – en voor het laatst – samen op een podium in New York; later dat jaar zou Tyrone Sr. sterven aan een hartaanval (ook dat zat in de familie). De jonge Power zag er goed uit en op basis van zijn looks belandde hij vanaf eind jaren dertig voornamelijk in avonturenfilms, musicals, kostuumdrama’s en westerns. Zijn bekendste rollen waren die in ‘The Mask of Zorro’ (1940) en ‘The Black Swan’ (1942). In 1943 ging hij het leger in; hij diende als piloot bij de Amerikaanse luchtmacht. Toen zijn dienstperiode was afgelopen had Power zijn zinnen gezet op serieuzere rollen. “Ik ben al die ridders in glimmende harnassen zat. Ik wil iets doen wat de moeite waard is,” zei hij. De eerste karakterrollen dienden zich direct al aan. In 1946 schitterde Power in ‘The Razor’s Edge’ en een jaar later in ‘Nightmare Alley’ (1947). Als hij in 1958 niet tijdens de opnamen van ‘Solomon and Sheba’ door een hartaanval was geveld, had hij zich ongetwijfeld vaker van een verrassende kant laten zien.

‘The Razor’s Edge’ is gebaseerd op het gelijknamige boek van W. Somerset Maugham, waarin spiritualiteit een centrale rol speelt. Larry Darrell (Tyrone Power) is een gebroken man nadat hij gezien heeft hoe tijdens de Eerste Wereldoorlog een dienstmaatje zijn leven gaf voor dat van hem. Zijn oorlogservaringen doen hem nadenken over de zin van het bestaan. Larry neemt zichzelf voor om naar Europa te gaan om daar zichzelf en de zin van het leven te ontdekken, tot groot ongenoegen van zijn verloofde Isabel (Gene Tierney), telg uit een rijke familie. Ze geeft hem een jaar, waarin de twee steeds verder uit elkaar groeien. Larry geeft niets om geld, wat Isabel doet besluiten om dan maar met haar tweede keuze, de hardwerkende effectenhandelaar Gray Maturin (John Payne) te trouwen. Larry trekt naar India, waar hij een spirituele zoektocht onderneemt. In de tussentijd stort de beurs in en komen Isabel en Gray in financiële problemen. Vooral Gray is de weg helemaal kwijt. Larry, als herboren terug uit India, helpt hem er met zijn positieve energie weer bovenop. Hij lijkt ook net op tijd te komen voor Sophie (Anne Baxter), een oude jeugdvriendin van Larry en Isabel die haar man en kind heeft verloren bij een tragisch ongeval en zich nu wanhopig stort op drank en drugs. De goedmoedige Larry neemt haar in bescherming en vraagt Sophie ten huwelijk. De jaloerse Isabel, die nog altijd van haar vroegere verloofde houdt, steekt daar echter een stokje voor.

De filosofische insteek van ‘The Razor’s Edge’ was in 1946 haast uniek. Over spiritualiteit werd nauwelijks gerept in Hollywood-films. Somerset Maughams boek over oosterse mystiek en ‘oorlogsmoeheid’ raakte in 1944 – toen het voor het eerst gepubliceerd werd – echter een gevoelige snaar. Een filmversie liet dan ook niet lang op zich wachten. Het is echter vrijwel onmogelijk om de innerlijke zoektocht zoals die in het boek beschreven wordt naar het witte doek te vertalen. Scenarioschrijver Lamar Trotti heeft zijn best gedaan, maar vergeleken bij het boek biedt de filmversie heel wat minder diepgang en is de spiritualiteit nauwelijks te voelen, de 89 veelal schitterende sets (hoewel de Himalaya’s duidelijk op bordkarton geschilderd zijn!) en decors die 20th Century Fox liet bouwen ten spijt. Regisseur Edmund Goulding heeft echter wel het maximum eruit gehaald door een uitstekende cast om zich heen te verzamelen en prachtige, lange takes op te nemen. In ‘The Razor’s Edge’ gebeurt ontzettend veel; je zou wel vijf films kunnen maken naar aanleiding van het boek. Doordat de filmmaker alles willen vertellen, sleept de film hier en daar wel een beetje. Met zijn 145 minuten is dit epos ook aan de lange kant. De hoofdlijnen van het verhaal worden verteld door W. Somerset Maugham zelf, die net als in zijn boek als personage in het verhaal opduikt. Hij wordt hier gespeeld door de ervaren acteur Herbert Marshall.

Het geweldige acteerwerk sleept je echter met gemak door die twee en een half uur film heen. Met name Gene Tierney, Anne Baxter en Clifton Webb schitteren. De beeldschone Tierney geeft een overtuigend portret van een op geld en status belust verwend nest dat er niet goed tegen kan als ze haar zin niet krijgt. Aanvankelijk lijkt ze nog heel aardig, maar al gauw komt haar ware aard naar boven. Baxter speelt de meest tragische figuur van het hele stel. Voor haar rol als de gedoemde Sophie verdiende ze terecht een Oscar. Clifton Webb schittert als Isabels excentrieke en schatrijke oom Elliott. In feite doet hij zijn rol uit ‘Laura’ (1944) nog eens dunnetjes over, maar hij doet het verbluffend goed. Webb was in die tijd de enige die ermee wegkwam om zo onvervalst nichterig en snobistisch ten tonele te verschijnen. Tyrone Power zet zijn beste beentje voor als Larry Darrell, maar komt helaas niet al te overtuigend over. Zijn rol is dan ook een bijzonder complexe, want hoe breng je in vredesnaam een zoektocht die zich voornamelijk in je eigen gedachtewereld plaatsvindt over op het witte doek. Power is het grootste slachtoffer van het feit dat Maughams novelle zich eigenlijk maar moeilijk leent voor een verfilming.

Alles bij elkaar is ‘The Razor’s Edge’ in kwalitatief opzicht een uitstekende film met een relatief modern thema (filosofie en spiritualiteit), zij het in een enigszins gedateerde uitvoering. De acteurs laten zich van hun beste kant zien, de regisseur is op dreef en de decors hebben duidelijk flink wat geld gekost. ‘The Razor’s Edge’ is echter ook een schoolvoorbeeld van het feit dat niet elk boek zich even goed leent voor een verfilming. Wie Larry’s innerlijke zoektocht daadwerkelijk wil ervaren, kan beter het boek lezen. Wie echter wil genieten van een klassiek Hollywood-epos met knappe mensen als Power en Tierney in de hoofdrollen (twee van de populairste sterren van hun tijd), hoeft zich geen seconde te vervelen!

Patricia Smagge