The Real Charlie Chaplin (2021)

Recensie The Real Charlie Chaplin CinemagazineRegie: Peter Middleton, James Spinney | 114 minuten | documentaire | Met: Charles Chaplin, Jeff Rawle, Dickie Beau, Anne Rosenfeld, Pearl Mackie , Pearl Mackie, Matthew Wolf

Zijn beeltenis is symbool geworden voor de vroege jaren van de film: The Tramp. Het iconische personage met bolhoedje, wandelstok, veel te grote broek en schoenen en natuurlijk dat kenmerkende snorretje maakte van Charlie Chaplin de allereerste filmster die wereldwijd bekendheid genoot. Doordat de films waarin The Tramp de hoofdrol speelde geen geluid hadden, en het buitenbeentje wars was van hiërarchie en sociale machtsverhoudingen, sprak hij op universele wijze een breed publiek aan. In de jaren waarin hij opkwam, vanaf 1914, waren er velen die – net als Chaplin – vanuit Europa naar Noord-Amerika trokken, in de hoop op een beter bestaan. Eenmaal in hun beloofde land aangekomen bleek ook daar een zwaar bestaan, onderaan de maatschappelijke ladder, op ze te wachten. Voor al die mensen was The Tramp met zijn slapstick en fysieke komedie niet alleen een vermakelijke afleiding; hij bood hen tevens houvast in moeilijke tijden.

In hun documentaire ‘The Real Charlie Chaplin’ (2021) proberen Peter Middleton en James Spinney te reconstrueren wie Charlie Chaplin (1889-1977) nou eigenlijk écht was. De man áchter The Tramp. In een krappe twee uur tijd doorlopen ze Chaplins hele leven: van zijn zware jeugd in Londen, die hij vanwege een aan alcohol verslaafde en afwezige vader en een geesteszieke moeder grotendeels in armenhuizen doorbracht, via zijn grote successen als filmster tot aan zijn uiteindelijke neergang vanwege zijn destijds impopulaire politieke standpunten en de vele schandalen die zijn privéleven kenmerkten. Behalve aan de hand van authentieke beeld- en audiofragmenten en flarden uit Chaplins films, maken ze ook gebruik van reconstructies, waarbij ze originele audiofragmenten hebben geplakt onder geënsceneerd beeld, daarbij gebruik makend van een dubbelganger. Een weliswaar wat gekunstelde manier om de geschiedenis te doen herleven, maar over het algemeen werkt dit cinematografische trucje best aardig. Het werkt in elk geval beter dan een ander trucje dat Middleton en Spinney uithalen, namelijk het in- en uitzoomen van zwart-witbeeld om het te verlevendigen.

Wie zich een klein beetje verdiept heeft in Chaplin, kent het verhaal van de straatarme jonge Londenaar die als getalenteerd pantominespeler naar Amerika vertrok en daar de prille filmindustrie naar zijn hand wist te zetten. Dankzij The Tramp kon Chaplin zijn eigen imperium opbouwen. Hij had geen zin om nog langer naar de pijpen van de grote studiobonzen te dansen. Naast acteren en dansen kon hij ook regisseren, schrijven, produceren en zelfs musiceren. Samen met DW Griffith, Mary Pickford en Douglas Fairbanks richtte hij in 1919 distributiemaatschappij United Artists op en kreeg zodoende de volledige zeggenschap over al zijn werk. Vanaf het moment dat de ’talkies’ hun intrede deden, rond 1930, kwam Chaplins carrière in een nieuwe fase terecht. En dat gold tevens voor zijn populariteit. Want The Tramp kon hij geen stem geven, zonder hem zijn universele karakter af te nemen. In eerste instantie hield Chaplin dan ook stug vast aan de stomme film, met ‘City Lights’ (1931), al voegde hij er wel een zelf gecomponeerde score aan toe. De productie van deze film nam liefst 21 maanden in beslag. De perfectionistische Chaplin liet een cruciale scène liefst 354 keer overdoen, tot frustratie van alle andere betrokkenen.

Maar zelfs Chaplin kon zich niet blijven vastklampen aan de stille film en in 1936 maakte hij met ‘Modern Times’ een satire op niet alleen de ’talkies’ maar vooral ook op de industriële revolutie en het opkomend kapitalisme. Voor de laatste keer kruipt hij in de huid van The Tramp, die in de meest iconische scène haast letterlijk vermangeld wordt in de tandwielen van de voortrazende economie. Vanaf dat moment bekent Chaplin kleur: hij sympathiseert met het communisme en komt op het netvlies van de beruchte FBI-baas J. Edgar Hoover. In zijn volgende film, ‘The Dictator’ (1940), parodieert hij Hitler, maar het moment waarop hij dat doet wordt niet kies bevonden. Ook niet kies is zijn voorliefde voor piepjonge vrouwen. Chaplin trouwde viermaal en had tussendoor tientallen affaires en een voogdijzaak. Behalve de communistenjagers van het HUAC (House of Un-American Activities) zat ook de beruchte roddeljournaliste Hedda Hopper hem op de hielen, waarna hij in 1953 met zijn 36 jaar jongere vrouw Oona naar Zwitserland vertrok en daar bleef tot zijn dood in 1977.

De documentaire claimt ons de échte Charlie Chaplin te laten zien, en deels lukt dat ook: want hoe rijk hij ook werd, diep van binnen is hij altijd die Tramp geweest die door een eenzame jeugd in armoede gevormd werd. Het beeld van die ene kleine man die het opneemt tegen de gevestigde orde, dat is niet alleen in een groot deel van zijn films terug te zien, maar loopt ook als rode draad door zijn leven. Verder is de film niet bang om ons de mindere kanten van de man te laten zien: in audio-opnamen vertelt dochter Geraldine Chaplin – zelf eveneens een begenadigd actrice – bijvoorbeeld dat hij een kille en afstandelijke vader was die overal de controle over wilde hebben. ‘Ik kan me voorstellen dat het eenzaam was om de vrouw van Charlie Chaplin te zijn”, zegt ze over haar moeder. Maar de film laat hier en daar ook steken vallen: waarom worden slechts twee van zijn vier echtgenotes uitgebreid besproken en wordt van de andere twee slechts hun naam genoemd? Die voorliefde voor vrouwen – meisjes vaak nog – die zijn dochter of zelfs kleindochter hadden kunnen zijn wordt evenmin verklaard. Is dat een trauma uit zijn jeugd? Wie het weet mag het zeggen.

‘The Real Charlie Chaplin’ geeft weliswaar geen nieuwe informatie over Chaplin, maar biedt wel een uitgebreid en vakkundig gemaakt relaas van de opkomst en ondergang van een van de meest iconische filmsterren van de twintigste eeuw. De documentaire onderstreept nog maar weer eens dat mensen die met grappen maken de kost verdienen, in het dagelijks leven vaak helemaal niet zo’n vrolijk leven leiden.

Patricia Smagge

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 7 juli 2022