The Reason I Jump (2020)
Regie: Jerry Rothwell | 82 minuten | documentaire | Met: Jim Fujiwara, David Mitchell, Jordan O’Donegan
We denken waarschijnlijk met zijn allen dat we al aardig wat weten over autisme. Deels door bepaalde representaties in de populaire cultuur. ‘Rain Man’ – met sterren Tom Cruise en Dustin Hoffman – zorgde in 1988 als eerste grote Hollywoodfilm voor grootschalige aandacht en bewustzijn, maar was ook weer verantwoordelijk voor een aantal nieuwe vooroordelen en misverstanden. Het feit is dat er nog heel veel niet bekend is – zeker niet bij het grote publiek – over autisme. En daarnaast is er ook nog de moeilijkheid dat autisme een heel breed spectrum beslaat. Maar toch weet Jerry Rothwells met ‘The Reason I Jump’, een film met als basis het gelijknamige boek van Naoki Higoshida, die er op dertienjarige leeftijd in slaagde zijn gedachtes over zijn autisme op te schrijven, een absoluut noodzakelijk nieuw licht te werpen op de wereld van autisme.
Het is een buitengewoon verhelderende, verbazingwekkende, meeslepende, liefdevolle film geworden, die een bewonderenswaardige poging doet een belevingswereld over te brengen die we als buitenstaander nooit volledig zullen kennen. De film maakt enorm krachtig duidelijk hoe noodzakelijk kennis en begrip (kunnen) zijn om op een waardevolle, liefdevolle manier met anderen te kunnen communiceren.
Hartverscheurend is het bijvoorbeeld om te zien hoe de moeder van Amrit in huilen uitbarst wanneer ze vertelt hoe zij jarenlang verkeerd – of niet zo ideaal – op het gedrag van haar dochter had gereageerd. Simpelweg omdat ze niet wist hoe zij de wereld om haar heen interpreteert, wat ze (ongeveer) voelt en wat ze nodig heeft. Door het boek van Higoshida zijn haar ogen geopend en is hun band enorm verbeterd.
Het maakt van het boek een soort deur naar een nieuwe wereld, die tot nu toe altijd verborgen is gebleven. De lezer – en door de film: de kijker – krijgt een uniek inkijkje in het hoofd en de belevingswereld van een (niet-sprekende) autist. Hoe het een tijd kan duren om te constateren dat het regent, omdat er steeds opnieuw eerdere ervaringen met regen gekoppeld moeten worden aan deze gebeurtenis. Of hoe de tijd niet lineair is maar alle momenten als losse, willekeurige punten op een vel papier staan. Zodat iets dat net gebeurd of verteld is net zo vers in het geheugen kan staan als iets van 20 jaar geleden. Dit aspect komt naar voren via het verhaal van de Engelse Joss, die ineens iets uitroept dat betrekking heeft op een gebeurtenis van toen hij 3 jaar oud was.
Ook maakt de film goed duidelijk dat er geen sprake hoeft te zijn van een cognitieve stoornis; het juiste begrip is er vaak ‘gewoon’, maar kan zijn weg naar buiten niet vinden. Naast Amrit en Joss volgen we nog drie kinderen/jongvolwassenen en hun ouders die tot deze realisatie zijn gekomen en samen een zo liefdevol en waardevol leven met elkaar proberen te leiden. Hierbij is het soms nodig om meer bewustzijn in de gemeenschap te creëren, met name in Sierra Leone, waar Jestina en haar ouders te maken krijgen met veel bijgeloof (en onbegrip) en Jestina en andere autisten worden gezien als duivelskinderen.
Ook in het Westen zijn er nog misvattingen. Zo heerst er soms het idee dat autisten het liefst alleen zijn, terwijl meestal het tegendeel het geval is. Ze willen juist verbinding met anderen. De vraag is alleen hoe deze het beste bereikt kan worden. Voor Ben en Emma in Virginia is vooral het gebruik van een letterbord een doorbraak gebleken. Omdat autisten motorisch meestal prima functioneren, en vooral de vertaling van gedachtes naar spraak een probleem is, kunnen ze vaak heel ver komen door de woorden in hun hoofd per letter aan te wijzen met behulp van een letter- of soms een toetsenbord.
Met een potlood prikkend in een bord met letters weet Ben allerlei complexe antwoorden te formuleren, over de Argentijnse geschiedenis, over zijn gevoelens voor de (ook autistische) Emma (‘Zij is mijn noordster.’; ‘Ze is bad ass.’), en over hoe autisten zelf de dialoog over autisme kunnen verbeteren: ‘Door onderdeel uit te maken van die dialoog’. Jerry Rothwells film en Higoshida’s boek zijn het gesprek alvast begonnen, maar er is nog veel ruimte aan tafel. Schuif jij ook aan?
Bart Rietvink
Waardering: 4
Speciale vertoning: 2 t/m 4 april 2021 (Picl)
Bioscooprelease: 7 april 2022
DVD-release: 4 mei 2022