The Rise and Fall of Rome – Ancient Rome: The Rise and Fall of an Empire (2006)

Regie: Nick Murphy | 350 minuten | drama, geschiedenis | Acteurs: Michael Sheen, Catherine McCormack, John Shrapnel, Sean Pertwee, David Warner, James D’Arcy, Tom Bell, Peter Firth, Ed Stoppard, David Threlfall, John Blakey, John Woodvine, Charles Dale, Mark Lockyer, Sebastian Armesto

De Romeinse geschiedenis lijkt momenteel weer helemaal hot te zijn en kan zich verheugen in een brede publieke belangstelling. De populariteit van de door SBS 6 uitgezonden serie ‘Rome’ en het door de Britse auteur Tom Holland geschreven boek ‘Rubicon: het einde van de Romeinse Republiek’, vormen hier het bewijs voor. ‘The Rise and Fall of Rome’ is een door de BBC geproduceerde serie die aan de hand van een zestal casestudy’s met name een beeld van het politieke leven in Rome probeert te schetsen.

De eerste aflevering gaat in op de heerschappij van keizer Nero (54-68), iemand die door klassieke auteurs als Tacitus en Suetonius wordt afgeschilderd als een incompetente, geestelijk labiele heerser die met Caligula, Domitianus en Commodus wedijvert om de titel van slechtste Romeinse keizer aller tijden. Het begin van de film, waarin we zien hoe Rome in vuur en vlam staat, lijkt echter te breken met dit beeld. We zien een bezorgde Nero die alles in het werk stelt om Rome en haar burgers te redden van de vlammen. Als vervolgens echter de plannen die moeten leiden tot de wederopbouw van Rome ter sprake komen, ontpopt Nero zich al snel als een megalomane dromer die onder meer de schatkist en de tempels leegrooft om zijn bouwkundige en artistieke dromen (onder meer een gigantisch bronzen standbeeld van hemzelf) te realiseren. De samenzwering van een aantal senatoren onder leiding van Piso zorgt er tevens voor dat Nero paranoïde trekjes begint te vertonen en voorname Romeinen bij bosjes begint af te slachten uit angst voor een nieuwe coup. Ook in de privésfeer gaat Nero zich ernstig te buiten aan excessen en geeft hij zich helemaal over aan zijn liefde voor kunst, toneel, drama en muziek door onder meer op te treden voor senatoren en andere voorname Romeinen (een daad die volgens de verteller even veel walging opriep als een paaldansnummer van koningin Elizabeth heden ten dage zou doen). De aflevering over Nero is zeker de moeite waard en Michael Sheen zet Nero in al zijn krankzinnigheid overtuigend neer. Het beeld dat van de keizer wordt geschetst is echter te eenzijdig en gaat vooral uit van de (partijdige) klassieke bronnen.

De tweede aflevering richt zich op de val van de republiek als politiek systeem en op de man die grotendeels verantwoordelijk was voor deze gebeurtenis, Julius Caesar. Fraai in beeld gebrachte veldslagen en zwaardgevechten vullen voor een groot deel deze aflevering. De focus ligt vooral op de generaal en strateeg Caesar en minder op de geslepen politicus die hij tevens was, een kant die meer belicht wordt in de serie ‘Rome’. De film geeft een redelijk beeld van de persoon Caesar dat aardig overeenkomt met de klassieke bronnen en levert tegelijkertijd aardige inzichten op over antieke oorlogsvoering. Toch komt de Caesar uit de serie ‘Rome’ meer overeen met de grote leider die in de meeste antieke bronnen voor het voetlicht treedt.

De andere afleveringen gaan in op de landhervormingen van Tiberius Gracchus, het roerige Vierkeizerjaar (68-69) na de dood van Nero en de Joodse Opstand die uiteindelijk neergeslagen werd door de nieuwe keizer Vespasianus en diens zoon Titus (een stevige exercitie in Romeinse vergelding), de introductie van het christendom als belangrijkste godsdienst van het rijk onder Constantijn en de plundering van Rome door de Goten onder leiding van Alarik in 410. Fraai gefilmde en realistisch aandoende veldslagen, list en bedrog, episch drama en goed acteerwerk, het zijn allemaal typeringen die je verwacht bij de bespreking van een docudrama over het klassieke Rome en die ook van toepassing zijn op deze serie. Valt er dan ook nog een kritische noot te plaatsen? Toch wel. Het nadeel van de gekozen opzet, namelijk zes afleveringen die elk een klein uur duren, is dat er dingen weggelaten moeten worden en je als kijker vaak het idee krijgt dat de makers veel moeite hebben moeten doen om alles in een aflevering te proppen. De aflevering over Nero gaat bijvoorbeeld helemaal niet in op de problematische relatie die hij had met zijn dominante moeder Agrippina, toch een belangrijke oorzaak voor de ontsporing van Nero op latere leeftijd. De wens om de toch redelijk complexe thematiek in een filmisch jasje te gieten, heeft tevens soms geleid tot lichte simplificaties en een gebrek aan nuance. Het verhaal over Tiberius is bijvoorbeeld zeker wel geworteld in de historische werkelijkheid, maar wordt hier en daar wel enigszins geromantiseerd. We zien hoe de nobele Tiberius zich inzet voor de armen, strijdt tegen de onrechtmatige verdeling van land en welvaart en ondertussen wordt tegengewerkt door een paar hebzuchtige en uiterst vileine senatoren.

Ondanks deze schoonheidsfoutjes is ‘The Rise and Fall of Rome’ een fraaie miniserie. Mensen die geïnteresseerd zijn in de Romeinse geschiedenis en van historische actiespektakels houden, moeten dan ook zeker eens een kijkje nemen.

Frank Heinen