The Salt of the Earth (2014)

Regie: Juliano Ribeiro Salgado, Wim Wenders | 110 minuten | documentaire, biografie

De titel van deze documentaire van Wim Wenders is afkomstig van een uitspraak van Jezus in het evangelie van Mattheus. Jezus noemt zijn leerlingen het zout in deze wereld. Dit laat zich onder andere interpreteren als: zij zijn kostbaar (zout was vroeger heel kostbaar), of poëtischer: zij zijn de smaakmakers, zij hebben een toegevoegde waarde in deze wereld. Wenders trekt het breder in ‘The Salt of the Earth’ (2014): mensen zijn het zout der aarde, oftewel de mens maakt deze wereld bijzonder.

Echter na het zien van ‘The Salt of the Earth’ kan je je afvragen of deze observatie terecht is. Fotograaf Sebastião Salgado, het onderwerp van deze documentaire, heeft het grootste gedeelte van zijn leven rondgereisd en praktisch elke extreme uithoek en brandhaard op deze planeet bezocht. De droogte en hongersnoden in de Sahel in de jaren tachtig, de slachtpartij tussen de Hutu’s en de Tutsi’s in Rwanda in de jaren negentig, de door het leger van Saddam Hussein in brand gestoken olievelden in Koeweit, de burgeroorlog in het voormalige Joegoslavië, enzovoort, enzovoort. De foto’s die Salgado maakte tijdens deze door mensen veroorzaakte rampen zijn schitterend, maar ook vaak gruwelijk en uiterst deprimerend. Nadat ongeveer dertig jaar mensen centraal hebben gestaan in zijn fotografische studies, verschuift Salgado’s focus in het nieuwe millennium naar de natuur, dieren en obscure indianenstammen die niet veel zijn veranderd sinds Adam en Eva. Salgado lijkt zijn rug te keren naar de moderne (en premoderne) mens en zijn geestelijke gezondheid terug te vinden in de schoonheid van een ijsberg, een groep walrussen of de herbebossing van zijn vaders boerderij.

De wereld is ook mooi zonder de mens. Het is een conclusie die je zou kunnen trekken na het zien van Salgado’s indrukwekkende oeuvre, waarvan talloze foto’s in deze documentaire worden getoond. Dat de kijker na afloop van ‘The Salt of the Earth’ met een gevoel van verwondering achterblijft is volledig op conto van Salgado. De documentaire voegt weinig toe en is niet veel anders dan een, weliswaar visueel aantrekkelijk, chronologisch overzicht van Salgado’s leven en werk, waarin Wenders soms verrassend aan allerlei details voorbij gaat. Salgado is vaak jaren van huis; hoe dit van invloed is op zijn relatie met zijn vrouw en kinderen, blijft onderbelicht. Zijn vrouw die een belangrijke rol speelt bij zijn werk komt pas op het allerlaatst aan het woord. Salgado’s eerste zoon Juliano Ribeiro, die samen met Wenders deze documentaire regisseerde, wordt prominent geïntroduceerd om vervolgens weer grotendeels uit beeld te verdwijnen. Dat Salgado een tweede zoon krijgt die het syndroom van Down heeft, is een verhaallijn die wordt opgestart, maar dan abrupt wordt afgebroken. Die tweede zoon krijgen we ook nooit meer te zien, wat is er met hem gebeurd? Er zijn overduidelijke hiaten in de vertelling die de kijker met vragen achterlaat.

Zoon Juliano Ribeiro wilde een ode aan zijn vader brengen; legendarische filmmaker Wenders was gevraagd te helpen. Het resultaat is dat het klinische en onevenwichtige dat Wenders’ werk soms zo karakteriseert ook zijn weg vind in ‘The Salt of the Earth’. Dat is jammer, maar de kracht van Salgado’s fotografie en zijn persoonlijkheid zijn niet te missen en dat maakt ‘The Salt of the Earth’ absoluut het kijken waard.

Alberto Ciaccio

Waardering: 4

Bioscooprelease: 4 december 2014
DVD- en blu-ray-release: 4 april 2015