The Shark Is Still Working (2007)
Regie: Erik Hollander | 100 minuten | documentaire | Met: Steven Spielberg, Roy Scheider, Richard Dreyfuss, Robert Rodriguez, Eli Roth, Tom Savini, Kevin Smith, Bryan Singer, M. Night Shyamalan, John Williams, Richard D. Zanuck
Is ‘The Shark Is Still Working’ misschien wel de beste documentaire die er ooit gemaakt is die over de impact van een film gaat? Het zou zo maar kunnen, want deze docu is van het begin tot het einde één groot feest. En echt niet alleen een feest van herkenning, want de makers weten moeiteloos een ware schat aan trivia op te duiken waar zelfs de grootste fan nog van zal kunnen leren.
Het is een mooie aansluiting bij de ook al superieure docu ‘The Making of Steven Spielberg’s Jaws’ uit 1995. Waar die documentaire ging over hoe de film zelf precies tot stand kwam, gaat ‘The Shark Is Still Working’ vooral over hoe de film alle records verpletterde toen ‘Jaws’ uitkwam in 1975, een nieuwe standaard neerzette voor de zomer blockbuster en hoezeer de film dertig jaar na dato nog steeds een enorme culturele impact heeft. Allerlei mensen van voor en achter de schermen komen aan het woord. Niet alleen de “usual suspects”, zoals regisseur Steven Spielberg zelf, maar ook andere regisseurs als Bryan Singer (inderdaad, de regisseur van …), die zijn productiemaatschappij “Bad hat Harry” zelfs vernoemde naar een citaat uit ‘Jaws’, Kevin Smith, Eli Roth, Steven Soderbergh en anderen. Ook zijn niet alleen de bekendere gezichten uit de cast die aandacht krijgen, zoals Roy Scheider en Richard Dreyfuss, maar ook het morsige hulpje van Quint die maar in een paar scènes te zien is, of acteurs die maar één regel tekst hebben. Een regel tekst die soms zo memorabel is, dat ze er na 30 jaar nog steeds aan herinnerd worden. De commentaarstem is van Roy Scheider, commissaris Brody himself, die in zijn interview er broos uitziet en twee jaar later zou overlijden.
De makers besteden veel aandacht aan Martha’s Vinyard, dat model stond voor het fictieve stadje/eilandje Amity en hebben zelfs de meest onwaarschijnlijke figuranten (de gitaarspeler in de openingsscène) opgeduikeld. Veelal waren dit lokale inwoners, die kleine rolletjes kregen toebedeeld. Zo komt zelfs de dochter van Craig Kingsbury, een visser uit de Vinyard die in de film Ben Gardner speelde en een inspiratie was voor het personage Quint, aan het woord. Zij vertelt met veel smaak over hoe haar inmiddels overleden vader acteur Robert Shaw (die Quint speelde) van alles op de mouw spelde over Martha’s Vinyard en haar inwoners. Amusant is ook de anekdote van Lee Fierro, die in ‘Jaws’ Mrs. Kintner speelde en in één beroemde scène commissaris Brody (Scheider) in zijn gezicht slaat. Fierro vertelt smakelijk hoe haar in alle jaren sindsdien wordt gevraagd om fans op dezelfde wijze in hun gezicht te slaan. Dat dit gelardeerd wordt met een montage van door haar uitgedeelde klappen, is hilarisch.
Het geeft wel aan hoezeer de film nog leeft onder de liefhebbers. Voorbeelden daarvan zijn in de documentaire legio: verzamelaars van de meest buitenissige parafernalia die met de film te maken hebben, het “JawsFest” dat op Martha’s Vinyard wordt georganiseerd – waar 3000 mensen op af komen, inclusief Quint imitators en waar uiteraard een vertoning van de film plaatsvindt.
Ook is er een ontroerend segment over Chris Rebello, die Brody’s oudste zoon Michael speelde (zijn enige filmrol) en die in 2000 op 37-jarige leeftijd overleed. Ook de al lang daarvoor (in 1978) gestorven Robert Shaw wordt fraai geportretteerd. Zijn moeilijke kanten – mede door drankmisbruik – worden niet geschuwd, maar zijn fenomenale talent als acteur (en toneelschrijver) worden terecht geroemd door de mensen die voor ‘Jaws’ met hem werkten.
Deze en nog veel meer prachtige verhalen over de film en de impact zorgen ervoor dat de lange speelduur geen seconde verveelt. Het is bijzonder dat het verhaal van de opnamen zelf relatief kort duurt en dan nog allerlei nieuwe fascinerende feiten boven tafel weet te halen, die in ‘The Making of Steven Spielberg’s Jaws’ niet eens aan bod komen. Het leeuwendeel van de tijd gaat echter naar de verhalen achter de verhalen, over Carl Gottlieb’s klassieke ‘The Jaws Log’ (dat een handboek filmmaken wordt genoemd), over een verbazingwekkende homevideo van Spielberg die nerveus zit te kijken naar de bekendmaking van de Oscarnominaties en zijn evidente teleurstelling dat hij niet voor “beste regisseur” genomineerd wordt tot het bijna hartverscheurende verhaal van diezelfde Spielberg over wat er met de originele boot de Orca gebeurde.
Is het teveel om in één keer te absorberen? Absoluut. Gaan de makers te lang door met het uitspitten van ieder facetje? Zeker. Is de documentaire een aanslag op de zintuigen en het uithoudingsvermogen van de kijker? Zonder twijfel. De liefde die de documentaire uitstraalt, maakt zulke kritische noten krachteloos. En die liefde zorgt ervoor dat de documentaire van begin tot eind smullen is geblazen. Dan kun je er als kijker, als fans van ‘Jaws’ gewoon geen genoeg van krijgen.
De dubbelzinnige titel is niet alleen een krachtig statement over hoezeer ‘Jaws’ nog leeft, maar vooral ook een speelse verwijzing naar de problemen die de mechanische haai opleverde tijdens de opnamen. Richard Dreyfuss doet met veel genoegen (net als in ‘The Making of…’ overigens) het commentaar door de walkie talkies na: “krrrrghhh… de haai werkt niet. Krggghhh… Ik herhaal: de haai werkt niet.”
Totdat er op een dag krakend doorkwam: “de haai werkt.”
En dat doet hij nog steeds.
Hans Geurts
‘The Shark Is Still Working’ is een van de vele extra’s die op de blu-ray van ‘Jaws’ staat. ‘Jaws’ verschijnt woensdag 15 augustus 2012 op blu-ray.