The Shelter – L’abri (2014)

Regie: Fernand Melgar | 101 minuten | documentaire

Stel je voor: Nederland wordt zwaar geraakt door de crisis. Je raakt je job kwijt en besluit te emigreren op zoek naar een betere toekomst. Zwitserland, daar hebben ze geld toch? Je komt aan en het vriest 11 graden onder nul. Je hebt geen geld, geen vrienden, op z’n best een auto om in te slapen. Bij de gemeente krijg je te horen dat je in het vluchtelingencentrum kan slapen. Over vier dagen weliswaar, tot die tijd zitten ze vol. Wanhopig kijk je de ambtenaar tegenover je aan. Vier dagen buiten in de sneeuw slapen? Hij wenst je veel succes.

Rampscenario? Een dagelijkse realiteit voor veel immigranten in Lausanne. Vluchtelingencentrum l’Abri heeft plaats voor 50 personen, elke dag staan er op z’n minst 70 mensen buiten te wachten. Het personeel moet noodgedwongen aan triage doen: vrouwen en kinderen eerst, dan de ouderen, dan kijken voor hoeveel mannen er nog plaats is. Niet alleen is dat een vreselijk vernederend gebeuren voor de immigranten, ook op het personeel weegt het zwaar. Zij weten immers, wie weggestuurd wordt slaapt die avond in de kou. En bij hoeveel graden onder nul sterft iemand aan onderkoeling?

Maar niet voor al het personeel is het makkelijk even menselijk te blijven tegenover de vluchtelingen. Vaak wordt er door alle stress en angsten gewelddadig gedrag vertoont om toch maar binnen te mogen. Begrijpelijk, maar frustrerend voor de avondwacht. “Don’t you realise it’s a privilege to be taken care of like this?”, laat hij zich tegen twee boze Noord-Afrikanen ontvallen. Een privilege is het zeker, om voor vijf euro één nachtje in een bunker door te mogen brengen. Nieuw aangekomen immigranten kijken met grote ogen rond: hoe mannen en vrouwen elkaar verdringen voor de doos met gedoneerde kleren. Hoe kan je slapen met al dat geschreeuw? Is dit echt Zwitserland, het land van de Rolex?

‘The Shelter’ is een hartverscheurende documentaire van Fernand Melgar, die eerder al verantwoordelijk was voor ‘Vol Spécial’ (2011), eveneens een film over migratieproblematiek. In de bunker zie je vooral Afrikanen, Roma, Spanjaarden en Portugezen. Geen junkies of alcoholisten maar gezinnen met kinderen, mensen die vaak hun hele leven lang hard gewerkt hebben, maar het hoofd niet boven water konden houden tijdens de crisis. Velen onder hen krijgen van het personeel het tragische advies te horen dat ze maar beter terug naar hun land van herkomst kunnen keren voor de armoede hen verteert en ze wanhopige en gedemoraliseerde mensen worden. Het ergste is dat dat niet eens zo’n gek advies is want heel wat vluchtelingen hadden het beter waar ze vandaan komen, maar werden gelokt door het zien van rijke Europese toeristen die ze met dikke wagens en merkkledij rond zagen paraderen.

Melgar kiest net als bij ‘Vol Spécial’ voor een sobere, realistische vorm waarbij de camera als een covert observant onzichtbaar zijn werk doet. Het is soms jammer dat je weinig achtergrond krijgt van de vluchtelingen, maar Melgar heeft de bewuste keuze gemaakt geen interviews af te nemen en enkel te observeren. ‘The Shelter’ is in dat opzicht een goede en eerlijke documentaire over de frustratie en misère die een immigrant doorstaat. Erg leuk om te zien is het allemaal niet, maar documentaires als deze zijn helaas broodnodig. Je kan immers wel aan mensen uit proberen te leggen hoe het eraan toegaat in een vluchtelingencentrum en hoe zwaar het leven van een immigrant is, maar dat zal toch nooit hetzelfde effect hebben als het laten zien van deze beelden. Laat ons dus hopen dat ‘The Shelter’ meer kan doen dan enkel de problematiek aanwijzen, want zoals de bunker in Lausanne zijn er velen en verandering is duidelijk meer dan noodzakelijk.

Esca van Blarikom

‘The Shelter’ draait in maart 2015 in de filmtheaters, in het kader van Movies that Matter On Tour.