The Shoes of the Fisherman (1968)

Regie: Michael Anderson | 162 minuten | drama | Acteurs: Anthony Quinn, Laurence Olivier, Oskar Werner, David Janssen, Vittorio de Sica, Leo McKern, John Gielgud, Barbara Jefford, Rosemary Dexter, Frank Finlay, Burt Kwouk, Arnoldo Foà, Paul Rogers, George Pravda, Clive Revill

Richard Nixon noemde ‘The Shoes of the Fisherman’ een van zijn meest favoriete films. Dat zou best wel eens te maken kunnen hebben met het geopolitieke thema van de film; het conflict tussen China en de Sovjet Unie en de houding van de VS ten opzichte van de Chinezen. Zou de film van invloed zijn geweest op zijn besluit zich tot China te wenden ten tijde van de Koude Oorlog? Hoe dan ook, Nixon was in 1972 de eerste Amerikaanse president die China bezocht, een ontmoeting die tot gevolg had dat de Volksrepubliek werd erkend door andere wereldleiders en uit zijn isolement kroop.

Maar deze politieke kwestie is eigenlijk slechts een subplot in de film. Het verhaal van ‘The Shoes of the Fisherman’ draait eigenlijk om Kiril Lakota, de Russische aardsbisschop van Lvov. Na twintig jaar opgesloten te zijn geweest in een Siberisch werkkamp, wordt hij eindelijk vrijgelaten door de Russische premier Kamenev (uitgerekend degene die hem aanvankelijk opsloot). Hij wordt naar Rome gestuurd, waar hij door de paus tot kardinaal wordt benoemd. Wanneer de oude paus overlijdt, wordt tijdens het traditionele Conclaaf besloten dat Kiril de nieuwe paus wordt.

In zijn nieuwe functie wordt Kiril de eerste niet-Italiaanse paus in vier eeuwen en de eerste uit een communistisch land, geplaagd door onzekerheid, achtervolgd door zijn jaren in de gevangenis en krijgt hij bovendien te maken met de westerse wereld waar hij als communistische Rus weinig weet van heeft. Alsof dat nog niet genoeg is, wordt hij gevraagd te bemiddelen in een Koude Oorlog-crisis: een hongersnood in China wordt nog eens verergerd door de handelsrestricties die de VS de Chinezen heeft opgelegd. Bovendien ligt China in de clinch met de Sovjet-Unie. Kan Kiril een oplossing vinden voor dit probleem, voordat de Chinezen overgaan tot rigoureuze maatregelen en hun buurlanden de oorlog verklaren?

‘The Shoes of the Fisherman’ is gebaseerd op een boek van schrijver Morris West. Zijn protagonist Lakota is op zijn beurt weer geïinspireerd op het leven van Josyf Slipyj. Voor de film kreeg regisseur Michael Anderson, bekend van ‘Around the World in Eighty Days’, toestemming opnames te maken in het Vaticaan. Dat levert prachtige en buitengewoon interessante plaatjes op. Ook de kostuums en cinematografie is uitstekend verzorgd. Anderson verzamelde een uiterst talentvolle cast die tezamen een prima prestatie leverden. Met name Anthony Quinn (als paus Kiril Lakota), Oskar Werner (als diens vriend, de controversiële Father Telemond) en Leo McKern (als kardinaal Leone die het Conclaaf leidt) stelen de show. Ook Laurence Olivier en John Gielgud spelen mee.

Het is daarom ook jammer dat de film onnodig lang is (ruim 2,5 uur). Het onderwerp is al geen lichte kost, maar als de film ook nog eens zo lang duurt is het helemaal een opgave om er eens ‘lekker voor te gaan zitten’. De film is doorspekt met een aantal overbodige subplots, waarvan de buitenechtelijke escapades van een Amerikaanse tv-reporter die verslag doet van het Conclaaf de meest onzinnige is. Hadden scenarist en regisseur zich beperkt tot het leven van Kiril – wat op zichzelf al opmerkelijk genoeg is – dan was de film een stuk overzichtelijker en krachtiger geweest. En korter bovendien! Tevens is het jammer dat er voor een uitermate onwaarschijnlijk einde is gekozen. Nou zitten er wel meer onlogische zaken in de film – een paus die regeert onder zijn eigen naam bijvoorbeeld – en dat is helemaal niet erg. Maar het einde is wat al teveel met een roze bril op geschreven. En dat terwijl het verhaal wel degelijk in de realiteit dient te spelen.

Tien jaar nadat de film uitkwam werd de Pool Karol Wojtyla tot paus Johannes Paulus II benoemd. De eerste paus uit een communistisch land. Je zou dus kunnen zeggen dat Morris West voorspellende gaven had. Wie het interessant vindt om te zien hoe het er in het Vaticaan aan toe gaat en een film van 2,5 uur kan hebben, kan ‘The Shoes of the Fisherman’ zeker eens bekijken. De mooie beelden en het acteerwerk van met name Quinn maken de film de moeite waard.

Patricia Smagge

Waardering: 3

Bioscooprelease: 25 december 1968