The Shutka Book of Records – Knjiga rekorda Sutke (2005)

Regie: Aleksandar Manic | 79 minuten | documentaire 

‘The Shutka Book of Records’ is een vrolijk en vrij luchtig portret van de Macedonische buitenwijk Shutka, met volgens de film het grootste percentage Roma inwoners van Macedonië, of zelfs van de Balkan.

De grootste paardenliefhebber van Shutka, de grootste filosoof, de beheerder van de grootste verzameling Turkse cassettebandjes, de beste zanger, de duurste bruiloft of het meest uitbundige besnijdenisfeest.
Shutka kent geen verliezers; er lopen alleen winnaars en kampioenen door de straten en verlaten velden. In Shutka lijken aan de lopende band wedstrijden en feesten ter ere van die wedstrijden georganiseerd te worden, waarbij iedereen het allerliefst wil winnen en zichzelf een kampioen kan noemen. De zogehete verliezers zien zichzelf niet zo, en discussiëren en bevechten het oordeel net zo lang tot de volgende wedstrijd zich alweer aandient.
De beelden en de verhalen van de personages (de bewoners van Shutka) zijn prachtig, het is een ongelooflijke samenkomst van de meest uiteenlopende types; fantastische mannen, vrouwen en kinderen spelen de hoofdrollen. Ook de altijd fijne zigeunermuziek is een zeer prettige bijeenkomst en versterkt de sfeer van de Roma gemeenschap enorm.
De film draait om records en kampioenen, die beiden ruimschoots aanwezig zijn. Als klap op de vuurpijl is er een oude man, die zelfs de competitie met zijn wijlen vader aan wil gaan: de man was 103 geworden, dus hij is vastbesloten minstens de 104 te halen. Hij draagt naar eigen zeggen veruit de mooiste pakken van het dorp, dit heeft te maken met de tijd die hij heeft doorgebracht in Parijs. Naast zijn ‘haute couture’ is hij ook de kampioen van de dansvloer, waar een disco is, is hij ook te vinden. Volgens de man zelf, is hij de kampioen der kampioenen, de beste van de besten.

Soms laat Manic ook een klein stukje zien van de andere kant van de medaille. Zo is er bijvoorbeeld de jonge bokskampioen die door zijn methadonverslaving zijn carrière te gronde richt. Ook is er een enorm vluchtelingenkamp waar in de film relatief weinig aandacht aan wordt besteed. Wel zien we de vluchtelingen roepen om hulp van de Verenigde Naties of de Europese Unie. Zelfs op vrijheid en veiligheid, zo roepen ze, de humanitaire basisbehoeften, kunnen ze niet rekenen.
Ook de pijnlijke ingrepen van de (verdovingsloze!) besnijdenissen bij meestal al zes- of zevenjarige jongetjes worden realistisch in beeld gebracht, en dragen voor de kijker niet bepaald bij aan de feestvreugde.

De vraag is nu wat Manic precies wilde vertellen door ook deze minder leuke en vredige beelden te tonen. Het lijkt of hij de eindeloze reeks kampioenen wil nuanceren, in perspectief wil zetten. Of Manic wil laten zien dat de enige manier waarop deze mensen hun problemen en armoede kunnen vergeten, het organiseren van de feestelijke kampioenschappen is. Manic gaat alleen net niet ver genoeg om de wat zwaardere onderwerpen genoeg aandacht te geven. Maar waarschijnlijk wilde hij daar juist niet de nadruk op leggen voor deze documentaire.

Uiteindelijk is de film een audiovisueel feest te noemen, met Emir Kusturika-achtige personages, meestal dronken, van alcohol of van hun eigen opwinding over de eerstkomende kampioenschappen.

Ruby Sanders

Waardering: 4

Bioscooprelease: 3 november 2005