The Signalman (1976)
Regie: Lawrence Gordon Clark | 38 minuten | drama, horror, thriller, korte film | Acteurs: Denholm Elliott, Bernard Lloyd, Reginald Jessup, Carina Wyeth
Dit verhaal van Charles Dickens, verfilmd door de BBC, is een aflevering van de ‘Ghost Story for Christmas’ serie, die de BBC in de jaren 70 van de 20e eeuw heeft uitgebracht. In ‘The Signalman’ gaat het om een seinwachter die op een afgelegen seinhuisje zijn werk verricht. En direct valt de sfeer van verlatenheid en isolatie op die het bestaan van de seinwachter kenmerkt. Veel sfeervoller kan het ook niet, de afgelegenheid van het seinhuisje ingeklemd tussen twee hoge rotswanden, de schaduwen waarin de seinwachter dagelijks leeft, de mist die bijna voortdurend op het heidelandschap en op het spoor aanwezig is, de donkere tunnel waar het seinhuisje bij gebouwd is…. Het zorgt voor een sfeer van isolatie en eenzaamheid waarin de seinwachter tijdenlang, met uitzondering van de treinen die voorbij razen, geen enkel contact met de buitenwereld heeft.
Iemand die niet goed tegen de eenzaamheid is bestand kan in deze omgeving wellicht aan hersenschimmen gaan leiden.De reiziger die bij de seinwachter langskomt probeert hem hier ook van te overtuigen, wanneer de seinwachter hem vertelt dat hij bij de ingang van de tunnel regelmatig een mysterieuze gedaante ziet verschijnen. Een aannemelijke verklaring, maar ook de reiziger merkt tijdens zijn bezoeken aan de seinwachter dat niet alles zo eenvoudig is als aanvankelijk lijkt. Is de eenzaamheid de seinwachter werkelijk teveel geworden of is er wat anders aan de hand? In elk geval zorgen de gebeurtenissen waarmee zich het een en ander aan de seinwachter voltrekt voor de nodige beklemmende beelden. Niet door, hoewel de treinongelukken aanzienlijk van aard zijn, veel bloedvergieten of veel doden in beeld te brengen, maar door juist niet al teveel te tonen. En wanneer de vreemde gestalte aan de ingang van de tunnel verschijnt, wordt het zicht op diens gedaante ook nog eens belemmerd door de mist, het duister waarin het zich aandient, de vervormende gloed die door het licht van de seinlampen aanwezig is en de donkerte van de tunnel waarvoor hij heeft postgevat. Regisseur Clark weet er effectief de nodige huiver mee op te roepen door een beroep te doen op de angst voor het onbekende in combinatie met het schijnbaar bovennatuurlijke dat de komst van de onheilstijdingen brengende vreemde verschijning omgeeft. Naarmate de gebeurtenissen zich voltrekken, ondersteund door bij tijd en wijle enge muziek en onbestemde geluiden met degelijk camerawerk, weet hij steeds meer een verontrustende en beklemmende sfeer te bereiken, mede doordat duidelijk wordt dat de seinwachter tegenover naderbij komend onheil staat waar hij, ondanks zijn pogingen daartoe, weinig tot niets tegen kan beginnen.
Er is, zoals bij de BBC gewoonlijk het geval is, aandacht besteed aan details. Ze komen tot een geslaagd tijdsbeeld van de 19e eeuw. De kostuums, de decors van het seinhuisje, de voorbijkomende locomotieven… Het is, zoals in veel BBC-produkties, weer keurig verzorgd. Minpunten van ‘The Signalman’ zijn wellicht alleen de relatief korte tijdsduur waardoor er wellicht niet zo in het verhaal gekomen had kunnen zijn als bij een langere speelduur het geval geweest was. Ook wanneer ten aanzien van de mysterieuze verschijning het een en ander onthuld wordt, kunnen er wat op- en aanmerkingen gemaakt worden, hoewel aan de andere kant het ook een geslaagd schrikeffect heeft en bijdraagt aan het spookgehalte van regisseur Clarks verfilming.
Denholm Elliott overtuigt als de nerveuze, verontruste en herhaaldelijk van angst lamgeslagen seinwachter die zich geconfronteerd ziet met krachten die hem te boven gaan. Acteerwerk dat met de vele close-ups van zijn veelzeggende gezichtsuitdrukkingen aanzienlijk bijdraagt aan de effectiviteit van regisseur Clarks verfilming. Ook degelijk werk van Bernard Lloyd als de reiziger die tot zijn schrik ontdekt dat er wellicht meer waarheid in de woorden van de seinwachter schuilt dan hij dacht. Het resulteert al met al in een van een verlaten en onheilspellende sfeer doordrenkt spookverhaal dat ook zoveel jaar na dato nog even effectief is in de beklemmende uitwerking die het heeft. Wellicht des te opvallender omdat deze productie indertijd voor televisie is gemaakt. Het doet echter geenszins afbreuk aan de effectiviteit van Clarks verhaal dat zonder moeite van begin tot eind de aandacht weet vast te houden. Een aanrader voor de liefhebbers van sfeervolle en beklemmende spookverhalen.
Frans Buitendijk