The Strange Love of Martha Ivers (1946)
Regie: Lewis Milestone | 116 minuten | drama, thriller, misdaad | Acteurs: Barbara Stanwyck, Van Heflin, Lizabeth Scott, Kirk Douglas, Judith Anderson, Roman Bohnen, Darryl Hickman, Janis Wilson, Ann Doran, Frank Orth, James Flavin, Mickey Kuhn, Charles D. Brown, Gene Ashley, Walter Baldwin, Bill Burt, Gino Corrado, Catherine Craig, Kernan Cripps, Sayre Dearing, Kay Deslys, Tom Dillon, William Duray, Blake Edwards, Tom Fadden, Chuck Hamilton, Betty Hill, Robert Homans, Olin Howland, Gladden James, Payne B. Johnson, John Kellogg, Harry Leonard, Thomas Louden, Matt McHugh, Al Murphy, Bob Perry, Ricky Ricardi, Cyril Ring, Bert Roach, Tommy Ryan, Tom Schamp, Max Wagner
Barbara Stanwyck (1907-1990) was een van de meest veelzijdige en begaafde actrices in Hollywood. Door filmkenners wordt ze vaak bestempeld als de beste actrice die nooit een Oscar won (de ere-Oscar die ze kreeg in 1982 buiten beschouwing gelaten). In wat voor film ze ook speelde – komedie, thriller, drama of western – Stanwyck paste zich moeiteloos aan het genre aan. Ze werd door haar collega’s bovendien geprezen om haar voorbeeldige gedrag op de set. De actrice werkte altijd hard en liet zich nooit het hoofd op hol brengen door de roem die haar ten deel viel na successen als ‘The Lady Eve’ (1941) en ‘Double Indemnity’ (1944). Stanwyck speelde bovendien een centrale rol in de opkomst van jong talent, die ze met veel geduld en sympathie benaderde. Zo is zij er persoonlijk voor verantwoordelijk dat William Holden aan haar zijde mocht debuteren in ‘Golden Boy’ (1939), waarna hij zou uitgroeien tot een succesvolle leading man. Marilyn Monroe, die Stanwyck leerde kennen op de set van ‘Clash by Night’ (1952), roemde haar als ‘de enige ster van de oudere generatie Hollywoodsterren die aardig tegen me was’.
Stanwyck speelde in 1946 – kort na haar overdonderende performance in de klassieke film noir ‘Double Indemnity’ – wederom een verderfelijke vrouw in ‘The Strange Love of Martha Ivers’ (1946). Het verhaal begint in 1928, als de veertienjarige Martha Ivers (Janis Wilson), de steenrijke erfgename van een staalgigant Ivers, voor de zoveelste keer probeert haar tirannieke tante (Judith Anderson) probeert te ontvluchten. Het lukt haar en haar vriendje, het schooiertje Sam Masterson (Darryl Hickman) wéér niet om weg te komen. Martha laat het er niet bij zitten en wanneer haar tante haar geliefde kat ook nog eens aanvalt met een stok, slaat het meisje door en vermoordt ze haar. De enige getuigen zijn de jonge Walter O’Neil (Mickey Kuhn) en zijn op geld beluste vader (Roman Bohnen). Aangezien zij er baat bij hebben in de gunst te blijven bij Martha (Walters vader ziet zijn zoon het liefst naar Harvard gaan en trouwen met het steenrijke meisje), besluiten ze het voorval geheim te houden en het overlijden van Mrs. Ivers een ongeluk te laten lijken.
Twintig jaar later. Sam (Van Heflin) is nog altijd een schooier, die zijn geld verdient met gokken. Na vele omzwervingen komt hij eindelijk weer eens terug in zijn geboorteplaats Iverstown. Daar loopt hij de aantrekkelijke maar mysterieuze Toni (Lizabeth Scott) tegen het lijf, een meisje dat op de vlucht is voor haar dubieuze verleden. Ze is voorwaardelijk vrij uit de gevangenis maar heeft de regels overtreden. Sam is direct gecharmeerd van het meisje, gelooft dat ze haar leven wil beteren en besluit haar te helpen. Om iets voor haar te kunnen betekenen zoekt hij de plaatselijke officier van justitie op. Dit blijkt Walter (Kirk Douglas) te zijn. Hoewel hij op het oog zeer succesvol lijkt – en bovendien getrouwd is met Martha (Barbara Stanwyck), is Walter emotioneel een wrak. Zijn vrouw kleineert hem en manipuleert erop los, waardoor hij zijn heil in de drank is gaan zoeken. Het weerzien met Sam maakt veel oud zeer los. Walter en Martha zijn in de veronderstelling dat ook hij weet dat zij Mrs. Ivers hebben omgebracht en een onschuldige man ervoor hebben laten opdraaien. Een steekspel vol manipulaties over en weer barst los…
De intriges in ‘The Strange Love of Martha Ivers’ doen sterk denken aan die in een willekeurige soapserie – wellicht mede doordat het verhaal zich afspeelt in een nietszeggend provinciestadje – maar daarmee wordt deze ondergewaardeerde klassieke noir absoluut tekort gedaan. Het sadistische spel van verderfelijke manipulaties dat de vier centrale personages uit deze film met elkaar spelen kent namelijk opmerkelijk veel diepgang. Stanwyck zet een eerste klas bitch neer, die dankzij haar onmetelijke charme de mannen om haar heen met gemak inpalmt. Ze is getrouwd met de een (Walter), maar houdt van de ander (Sam). Deze klassieke femme fatale heeft er geen enkele moeite mee de twee mannen tegen elkaar op te zetten. Walter, die gedurende de jaren van zijn huwelijk uit is gegroeid tot een zielloos wrak, heeft totaal geen ruggengraat. De talloze manipulaties en beledigingen van zijn vrouw ondergaat hij gelaten. Hij verwerkt ze door te zwelgen in zelfmedelijden en zich te verdrinken in de alcohol. Dit was de eerste rol van Kirk Douglas, die vervolgens nooit meer zo’n slappe hap neer zou zetten maar meer mannelijke rollen kreeg toegewezen. Jammer, want hij doet het voortreffelijk. Heflin en Scott hebben de minder uitdagende rollen maar zetten deze prima neer. Vooral Scotts Toni is sympathiek – zij is in feite degene met wie je je als kijker het best kunt identificeren. Judith Anderson doet haar succesnummer uit ‘Rebecca’ (1940) nog maar eens dunnetjes over.
Vooral vanwege de ijzersterk neergezette, heerlijk verderfelijke personages is ‘The Strange Love of Martha Ivers’ boeiend van de eerste tot de laatste minuut. Het script van John Patrick (de enige Oscarnominatie die de film ten deel viel) kan ondanks zijn episodische karakter wedijveren met de betere films noirs uit de jaren veertig. De regie van Lewis Milestone (‘All Quiet on the Western Front’, 1930) is oerdegelijk. De film sleept op bepaalde momenten een beetje voort omdat hier en daar aan tempo wordt ingeboet. Maar de krachtige acteerprestaties, de door Victor Milner in stijlvol zwart-wit geschoten noir-beelden en de rijke score van de legendarische componist Miklós Rózsa trekken je met gemak over dat dode punt heen. En dat is maar goed ook, want ‘The Strange Love of Martha Ivers’ heeft nog een uitermate memorabel slotakkoord voor zijn publiek in petto!
Patricia Smagge