The Sweet Hereafter (1997)

Regie: Atom Egoyan | 112 minuten | drama | Acteurs: Ian Holm, Sarah Polley, Tom McCamus, Gabrielle Rose, Alberta Watson, Bruce Greenwood, Caerthan Banks, Stephanie Morgenstern, Marc Donato, Brooke Johnson

Het sprookje van de gebroeders Grimm over de rattenvanger van Hamelen verhaalt van een ramp die plaatsvond in de Noordduitse stad Hameln, naar verluidt op 26 juni 1284. Er kwam een man naar Hameln die beweerde de stad van de pest te kunnen ontdoen. Met mysterieus fluitspel lokte hij alle ratten achter zich aan, waarna ze verdronken in een rivier. Het volk van Hameln weigerde de rattenvanger echter te betalen en ditmaal lokte hij de kinderen de stad uit. Hij leidde hen de bergen in en ze werden nooit meer teruggevonden. Eén kind overleefde: een gedeeltelijk verlamde jongen die de groep niet bij kon houden. Hij bleef de rest van zijn leven triest, want de rattenvanger had hem een wereld zonder pijn in het vooruitzicht gesteld.

Er zijn verschillende theorieën over het ontstaan van het verhaal, waaronder de volgende: de kinderen werden het slachtoffer van een ongeval, waarbij zij verdronken in de rivier. Net als in ‘The Sweet Hereafter’.

Het meisje Nicole (Sarah Polley) is de verlamde uit het sprookje in de film. Maar wie is de rattenvanger? Is het de gevoelsarme advocaat die de getroffen ouders wil ‘verlossen’? Was het busongeluk een ‘danse macabre’ van chauffeuse Dolores (Gabrielle Rose)? Het zou zelfs Nicole’s vader Sam (Tom McCamus) kunnen zijn, een kinderverleider in de meest letterlijke zin van het woord. Hij beloofde Nicole een wereld zonder pijn, maar te laat.

Het doet er eigenlijk niet toe; de film gaat haar eigen weg. De boodschap is echter duidelijk: volwassenen zijn schuldig en kinderen onschuldig. Tussen die twee uitersten staat maar één persoon: Nicole, een door het noodlot verkilde puber die in de duistere sprookjeswereld van Egoyan wel eens veel meer met het ongeluk (in de meest bréde zin van het woord) te maken zou kunnen hebben dan haar lieve voorkomen doet vermoeden. Zij leest als oppas voor uit de rattenvanger en draagt tijdens de dodelijke rit een kledingstuk van de overleden moeder van de oppaskinderen.

Occultisme of morbide toeval, ook hier verbindt Egoyan echter geen draadjes. We moeten het in ‘The Sweet Hereafter’ met sfeertekening en een gedegen, bijna thrillerachtige opbouw doen. We krijgen een gesloten, spierwitte wereld te zien, waar leed wordt bevroren maar de hele film voelbaar blijft. Misschien gaat de film alleen maar over de onmacht van de mens, tegenover de dood en het leed van anderen.

Zoals gezegd, ‘The Sweet Hereafter’ wordt gedragen door Nicole. Zij is het geweten van de film en zij weet tot het einde toe – ook na haar getuigenis in het onderzoek naar het ongeluk – meer dan de kijker. Sarah Polley weet het schemergebied tussen onschuld en verleiding goed te bewandelen, ingetogen en mysterieus. Mitchell Stevens (Ian Holm en de eigenlijke hoofdrolspeler) loopt in dit drama vaker hinderlijk in de weg dan dat hij goed doet. Stevens’ levensverhaal is niet overtuigend genoeg om de film emotioneel te dragen en krijgt veel te veel aandacht. Een film die je overigens wel móet uitzien, al was het maar voor Sarah Polley’s lo-fi versie van The Tragically Hip’s Courage tijdens de aftiteling.

Jan-Kees Verschuure

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 19 februari 1998