The Thin Red Line (1998)

Regie: Terrence Malick | 170 minuten | actie, drama, oorlog | Acteurs: Jim Caviezel, Ben Chaplin, Sean Penn, Nick Nolte, Adrien Brody, John Travolta, George Clooney, John C. Reilly, Nick Nolte, Woody Harrelson, John Cusack, Elias Koteas, Jared Leto, Dash Mihok, Tim Blake Nelson, Larry Romano, John Savage

Een schoolvoorbeeld van ongelukkige marketing: zo kun je ‘The Thin Red Line’ wel noemen. Deze oorlogsfilm werd in dezelfde week als Steven Spielberg’s epos ‘Saving Private Ryan’ (1998) in de Nederlandse bioscopen uitgebracht. Het gevolg is dat iedereen naar Spielberg’s werk ging kijken en de film van Terrence Mallick massaal links liet liggen. En dat is jammer, want ‘The Thin Red Line’ is een mooie film die je heel wat te bieden heeft.

De film begint met de introductie van de soldaat Witt (Caviezel) die op dat moment geniet van een korte rust. Dat moment van relatieve vrijheid is ineens voorbij als hij opnieuw de oorlog in wordt gesleurd. Ditmaal moet hij naar een Aziatisch eilandje toe om tegen de Japanners te vechten. De verwoestende werking van een moeizame oorlog op zowel lichamelijk als geestelijk vlak, slaat diepe wonden in het moreel van de Amerikaanse troepen.

Het is lastig om het verhaal van ‘The Thin Red Line’ te beschrijven, omdat de film geen doorsnee oorlogsverhaal vertelt. Regisseur Terrence Malick heeft een wat fragmentarische manier van vertellen gebruikt, zodat de plot maar moeizaam op gang komt. De cineast focust zich sterk op de gedachtenwereld en individuele visies van de soldaten. De werkelijke hoofdrolspelers zijn de emoties en drijfveren van de mensheid in een crisissituatie, in dit geval de Tweede Wereldoorlog. In poëtische monologen hoor je de angsten en de twijfels van de jonge soldaat Witt die in een uitzichtloze situatie zit. Zijn land dwingt hem om een andere cultuur, die hij juist langzaam is gaan waarderen, te vernietigen. Daarnaast leert de jongen dat zijn landgenoten er niet even zuivere motieven op na houden. Zo zijn Witt’s superieuren vaak onbekwame mannen die weliswaar vol ambities zitten, maar door hun eigen machtshonger zonder mededogen talloze frontsoldaten de dood in jagen.

‘The Thin Red Line’ is geen ‘normale’ oorlogsfilm, dat moge duidelijk zijn. Mallick laat je wel enkele harde taferelen zien van de strijd die de geallieerden uitvochten tegen de Japanners, maar actie vormt nooit de hoofdmoot van zijn werk. De cineast geeft vooral, de toen nog geheel onbekende acteur, Jim Caviezel alle ruimte om zich hardop af te vragen welk doel de oorlog heeft. In mooie filosofische zinnen, vergezeld door een wat dromerige score, vertelt Caviezel over zijn bedenkingen omtrent de strijd. Via een flashback-structuur wordt de kijker geïntroduceerd met de mooie natuur van het verre Azië waar Witt zich in gelukkigere tijden vertoefde. De surreëel aandoende flashbacks worden afgewisseld met de chaotische beelden van een land in oorlog. Door veel tijd te besteden aan de individuele gedachtes van de jonge soldaten, hoopt Malick je te betrekken in de gevolgen van een oorlog op een individu. De strijd degradeert een individu tot een onbelangrijke pion op het grote schaakbord dat ‘oorlog’ heet.

De drijfveren van Malick zijn nobel. Als anti-oorlogsfilm is ‘The Thin Red Line’ dan ook zeker geslaagd. Maar de nogal vreemde opzet van de prent, maakt de film wel ontoegankelijk voor een groot publiek. Als een prent in het hokje van een oorlogsfilm wordt gestopt, dan schept dat bepaalde verwachtingen. En die verwachtingen kan ‘The Thin Red Line’ helaas niet waarmaken. Als je een fan bent van oorlogsfilms dan zul je na afloop misschien zwaar teleurgesteld worden nadat je deze film uit de schappen van je videotheek hebt gegrist. Qua actie en verhaal is Malick’s prent te fragmentarisch en te vrijblijvend om de rechtgeaarde oorlogsfilmfanaat te kunnen boeien. De moeilijke, vaak theatraal opgezette dialogen halen de vaart uit de film. En ook de vele beroemde namen uit Hollywood, die op het doosje van deze film prijken, kunnen alle verwachtingen niet inlossen. Zo zullen fans van George Clooney hevig teleurgesteld zijn als ze merken dat die beste man slechts twee minuten in beeld is. Dat is erg vreemd aangezien juist zijn naam groot afgedrukt op de cover van deze dvd staat. Hetzelfde geldt voor John Travolta die weliswaar op de credits vermeld wordt, maar niet langer dan een halve minuut te zien is.

Na alle kritiek op de film, zul je waarschijnlijk denken dat de score van vier en halve ster die hierboven staat, een foutje moet zijn. Niets is minder waar. ‘The Thin Red Line’ is weliswaar een ontoegankelijke film, maar dat doet niets af van de vele kwaliteiten die de prent in overvloed heeft. Terrence Malick heeft een heel aparte film gemaakt die je zonder al te veel verwachtingen moet ondergaan. ‘The Thin Red Line’ is niet zozeer een oorlogsfilm, maar meer een soort surreëele psychologische schets over de mensheid. Dat Malick dankzij zijn bijzondere aanpak erg geliefd is onder acteurs, blijkt wel uit het feit dat er zoveel bekende koppen te zien zijn in zijn film. Het lijkt erop alsof half Hollywood per se in deze productie wilde meespelen. En dat is nog eens extra bijzonder, omdat Malick niet bekend staat om zijn werklust. Sterker nog, ‘The Thin Red Line’ was zijn come back-film als regisseur. De vorige productie van Malick, de film ‘Days of Heaven’, dateerde alweer uit 1978(!).

Malick heeft ondanks de bereidheid van grote Hollywoodsterren om mee te spelen in deze film, gekozen voor minder grote namen om de hoofdrollen in te vullen. Dat pakt verrassend goed uit. Caviezel is erg sterk als jonge soldaat die de oorlog in wordt gestuurd. De dromerige, afwezige uitstraling van de acteur roept gevoelens van melancholie op, die Malick flink uitbuit door Caviezel vaak in close-ups te filmen. De acteur legt veel gevoel in zijn stem en betrekt de kijker bij zijn diepste zielenroerselen als hij in mooie volzinnen verhaalt over de zin- en onzin van het doden van je medemens. Naast Caviezel valt ook Sean Penn op. Penn bewijst ook met deze film dat hij een niet te onderschatten acteur is die zonder moeite de zwaardere rollen aan kan. Met ingetogen spel zet Penn een man neer die vragen stelt over de wereld waarin hij terecht is gekomen. Zonder veel woorden weet de Amerikaan door middel van lichaamstaal een man neer te zetten die lijdt onder zijn bestaan.

Ook minder bekende acteurs als Adrien Brody, Elias Koteas en Jared Leto leveren mooie prestaties. Met hun wat ‘softere’ uitstraling zijn deze mannen nu niet direct de meest voor de hand liggende personen die je in een oorlogsfilm verwacht. Het blijft toch een genre waarin je heldenmoed en harde commando’s verwacht en niet zozeer gevoelige, broze figuren die amper een geweer kunnen dragen. Het is bijna onmogelijk om alle namen die in deze film meespelen op te noemen. Maar zonder overdrijven kan gezegd worden dat alle acteurs ijzersterke rollen neerzetten. Malick heeft met zijn cast goud in handen en weet zijn boodschap over de onvoorspelbaarheid van het menselijk handelen goed te verbeelden. Jammer genoeg krijgen de minder beroemde acteurs niet de credits die ze verdienen, omdat hun naam nu eenmaal niet zoveel mensen naar de bioscoop zal lokken. Zo kun je dus verklaren dat George Clooneys naam groot op de poster van ‘The Thin Red Line’ prijkt, terwijl Caviezels aandeel pas bij de eindcredits te zien is.

‘The Thin Red Line’ is een mooie film die vooral in de smaak zal vallen bij de liefhebbers van de arthouse-cinema, vanwege de toch wel intellectuele inhoud. Ga je deze film onbevangen tegemoet en verwacht je geen groots opgezet Hollywood-actiespektakel, dan zal ‘The Thin Red Line’ je onderdompelen in een melancholieke kijkervaring.

Frank v.d. Ven

Waardering: 4.5

Bioscooprelease: 25 februari 1999