The Two Faces of Dr. Jekyll – Jekyll’s Inferno (1960)

Regie: Terence Fisher | 88 minuten | horror, science fiction | Acteurs: Paul Massie, Dawn Adams, Christopher Lee, David Kossoff, Francis de Wolff, Norma Marla, Magda Miller, Oliver Reed, William Kendall, Helen Goss, Pauline Shepherd, Percy Cartwright, Joe Robinson, Arthur Lovegrove, Frank Atkinson, Janina Faye, Doug Robinson, Donald Tandy, Joan Tyrell

Deze ‘The Two faces of Dr. Jekyll’ uit 1960 van de Hammer Studio’s van de hand van regisseur Terence Fisher is gebaseerd op Robert Louis Stevensons Jekyll & Hyde verhaal, maar wijkt op meerdere onderdelen daarvan nogal af.  In deze verfilming staat niet zozeer de geleerde Jekyll centraal, maar is vooral zijn kwade kant Mr. Hyde het onderwerp van de belangstelling. Dit betekent allereerst dat de strijd van Jekyll tegen Hyde en diens angst en afschuw wanneer Hyde Jekyll definitief gaat verdringen, in beperkte mate aan bod komen. Fisher hanteert namelijk andere uitgangspunten en verhaallijnen. Jekylls vrouw Kitty heeft een affaire met Jekylls vriend Paul die door zijn braspartijen en uitbundige levensstijl in financiële nood verkeert en daarom steeds geld van Jekyll leent. Hyde besluit wraak op hen beiden te nemen en hij wil Jekylls plaats voorgoed innemen. De ontwikkelingen die daarvan het gevolg zijn staan voorop in deze verfilming. Juist de elementen die Stevensons boek zo beklemmend maken worden daardoor ondergesneeuwd, en komen aan bod in de vorm van niet veel meer dan een periodiek terugkerend gegeven. Een getrouwe weergave van de sfeer die Stevenson in zijn boek weet te bereiken of een herhaling van de sfeer die de wat dit betreft in het oog springende Jekyll & Hyde films wel te bieden hebben blijft hier dan ook voor een groot deel achterwege.

Dit betekent niet dat deze productie voor de horrorfan niet de moeite waard is. Fishers versie richt zich naast de affaire tussen Kitty en Jekylls vriend Paul en Hyde’s wraakplannen ook op datgene wat in Stevensons boek op een paar uitzonderingen en verwijzingen na vooral aan de verbeelding wordt overgelaten: zijn nachtelijk geboemel en vooral de wan- en misdaden die hij met ware wellust uithaalt. We zien Hyde aan de drank, we zien hem anderen schofferen, hem inslaan op weerloze slachtoffers, hem vechtpartijen aangaan en andere wandaden uithalen. Her en der expliciet genoeg weergegeven, en de horrorfans zal het ongetwijfeld genoeg aanspreken. Evenals in Stevensons boek het geval is, nemen Hyde’s wanpraktijken ook steeds grotere vormen aan tot het punt dat hij doelbewust aan het verkrachten en moorden slaat bij de uitvoering van zijn plannen. Uiteraard weer zonder enige aarzeling of wroeging van de kant van de uit niets dan slechtheid bestaande Hyde. En hoewel de voornaamste elementen in Stevensons boek in deze verfilming minder aan bod komen, bieden de gebeurtenissen meer dan genoeg mogelijkheden om Hyde’s kwaadaardig karakter en diens meedogenloosheid bij zijn handelingen en misdadige plannen naar voren te laten komen. Recht aan Hyde’s karakter wordt wat dit betreft in elk geval wel gedaan.

Sfeervolle beelden van Victoriaans Londen verder. De dranklokalen, de mistige en nevelige straten, Jekylls laboratorium… het zijn decors waaraan, net als de kostuums, de nodige aandacht is besteed en dat komt het ook in deze film aanwezige typische Hammersfeertje ten goede. Verder houdt Fisher er bij de ontwikkelingen een aardig tempo in. Ontwikkelingen die niet alleen resulteren in taferelen waarin Hyde’s verderfelijkheid alle ruimte krijgt, maar die ook resulteren in scènes waarin de overige elementen die Fisher in zijn verhaal betrekt verdienstelijk worden vormgegeven. Reden dan ook dat deze productie zonder al teveel moeite de aandacht weet vast te houden. Alleen enigszins jammer dat Fisher Jekyll voor de spiegel op wat al te letterlijke wijze met Hyde confronteert en dat hij kiest voor een wat onlogische en twijfelachtige afloop van zijn verhaal. Ook zijn er weinig redenen tot medeleven. Jekylls aanwezigheid verbleekt bij die van Hyde en is herhaaldelijk wel erg zwak in zijn doen en laten. Daarnaast hebben de personages rond Jekyll allen hun eigen snode plannen. Hyde voorop, gevolgd door Jekylls vriend Paul en zijn vrouw Kitty die niet alleen een verhouding met elkaar hebben, maar ook in andere opzichten boze plannen tegen Jekyll smeden. Op Hyde na zijn het weinig aansprekende personages en wat dit betreft had Fisher er geen verkeerd aan gedaan door te zorgen voor wat meer identificatiemogelijkheden met deze en gene.

Verdienstelijk acteerwerk van de bij deze productie betrokken acteurs. Acteur Paul Massie vervult een dubbelrol als zowel Jekyll als Hyde. Hoewel Jekyll zelf qua persoonlijkheid niet bepaald krachtig overkomt weet Massie hem wel naar behoren gestalte te geven, en dat geldt zeker voor zijn portrettering van Hyde. Niet door zoals in andere Jekyll en Hyde producties de nadruk te leggen op een gebogen gestalte, misvormde handen, aapachtige kenmerken of andere fysieke abnormaliteiten, maar vooral door de wellust die hij vertoont bij de planning en uitvoering van zijn misdaden, door zijn van boosaardigheid doortrokken grijns en door zijn verbeten en kwaadaardig triomfantelijke blikken. Verder is er voor buitenstaanders, als Hyde na verloop klaar staat om in maatschappelijk opzicht Jekylls plaats voorgoed over te nemen, qua uiterlijk aan Hyde niets abnormaals te ontdekken. Meer dan ooit een wolf in schaapskleren dus, meer dan in menig andere verfilming het geval is en Massie weet bij de invulling van Hyde’s persoon en karakter hiermee keurig een onderhuidse en onmiskenbare dreiging uit te stralen. Daarnaast geslaagd werk van horroracteur Christopher Lee als Jekylls verraderlijke en er op los levende vriend Paul Allen en van Dawn Adams als Jekylls overspelige vrouw Kitty.  Het maakt deze ‘The Two faces of Dr. Jekyll ‘ tot een sfeervolle verfilming van Stevensons verhaal. Een nogal vrije bewerking waarin de elementen die centraal staan in Stevensons boek niet al te veel naar voren komen en die op de verstokte liefhebbers van de sfeer in Stevensons boek daardoor wellicht als minder geslaagd zal overkomen, maar die op andere fronten genoeg te bieden heeft om het tot een meer dan interessante verfilming te maken.

Frans Buitendijk