The War of the Worlds (1953)

Regie: Byron Haskin | 85 minuten | actie, horror, science fiction | Acteurs: Gene Barry, Ann Robinson, Les Tremayne, Robert Corntwaite, Sandro Giglio, Lewis Martin, Houseley Stevenson Jr, Paul Frees, William Phipps, Vernon Rich, Henry Brandon, Jack Kruschen, Cedric Hardwicke

Deze productie uit 1953 is een verfilming van het gelijknamige verhaal van H.G. Wells, bekend door zijn science-fiction verhalen. Ook zal de titel van deze ‘The War of the Worlds’ bij veel kijkers een belletje doen rinkelen aangaande het in 1938 door Orson Welles op de radio uitgezonden hoorspel dat door vele luisteraars als een verslag van een werkelijke buitenaardse invasie werd opgevat en tot aanvallen van massahysterie leidde. Deze verfilming uit 1953 wijkt in meerdere opzichten van Wells’ verhaal af, maar dat doet geen afbreuk aan de kwaliteit van deze verfilming.

Het begin is vrij rustig, om niet te zeggen onschuldig vormgegeven. De niet bepaald verontruste reactie van het dorp op het vlakbij neergestorte object, de gemoedelijke onderlinge omgang van de diverse dorpsbewoners, de dorpelingen die ook rustig om het radioactieve object heen staan, het in het dorpshuis gehouden feest, de drie dorpelingen die met een witte vlag de Marsbewoners verwelkomen wanneer deze eenmaal uit hun schip tevoorschijn komen… het komt tot dan toe allemaal ongevaarlijk over en doet wellicht de vraag rijzen of en in hoeverre de daaropvolgende ontwikkelingen voor de liefhebber de moeite waard zijn. Dat blijkt inderdaad in niet geringe mate het geval wanneer de toonzetting van de gebeurtenissen verandert als de buitenaardse bezoekers niet blijken over te lopen van vriendschappelijke bedoelingen. Ze zetten de aanval op de mensheid in met wapens die superieur zijn aan die van hun aardse tegenstanders. Dit biedt de gelegenheid om tal van actiescènes met verwoestende taferelen langs te laten komen waarin het leger de strijd met de Marsbewoners aanbindt.

Niet zo’n slechte keus is geweest om het verhaal naar het Los Angeles van de jaren 50 te verplaatsen, zodat er in de gevechten tegen de Marsbewoners meer wapentuig aangedragen kan worden dan wanneer de gebeurtenissen zich, overeenkomstig in Wells’ verhaal, aan het eind van de 19e eeuw hadden afgespeeld. Een arsenaal aan wapentuig, van kanonnen, tanks en aanverwante wapens tot aan atoomexplosies aan toe komen er voorbij en dit levert een reeks van vlammende en explosieve actiescènes op. Ook het rustige tempo van het eerste kwartier van de film wordt losgelaten en de gebeurtenissen volgen elkaar in een vrij rap tempo op. Spanning en actie zijn in deze verfilming daarmee meer dan voldoende verzekerd. Minstens zoveel, zo niet meer opvallend zijn echter de voor die tijd nieuwe en geslaagde speciale effecten in deze film, al dan niet als onderdeel van de voorbijkomende gewelddadige confrontaties. Wederom mogelijk gemaakt door de superieure wapens van de Marsbewoners die zich in zwevende schotels voortbewegen. Opnieuw een afwijking ten opzichte van Wells’ verhaal waarin ze zich in driepotige machines voortbewegen, maar iets dat gezien hun technologische kennis wel logisch overkomt. En de landende ruimteschepen van de Marsbewoners, hun zwevende schotels, de dood en verderf zaaiende vernietigende stralen die ze daaruit afvuren, het krachtveld dat ze om hun schotels opwerpen en de glimpen van de Marsbewoners zelf worden, ondersteund door passende muziek en de nodige geluidseffecten, keurig in beeld gebracht.

In het verlengde daarvan liggen de beelden van brandende en ineenstortende gebouwen en de overige verwoestingen die de Marsbewoners aanrichten in de aan hen ten prooi vallende steden. Het wordt, zeker voor de tijd waaruit deze productie dateert, geslaagd en overtuigend in beeld gebracht. Het is een knap staaltje werk van de afdeling speciale effecten, reden waarom deze film ook terecht een Oscar voor deze effecten kreeg. Ook de sfeer die deze film kenmerkt, op de min of meer al te gemoedelijke openingsscènes na dan, komt overtuigend tot stand. Er gaat een duidelijke dreiging uit van de buitenaardse bezoekers door de nietsontziende en genadeloze slachtingen die ze aanrichten, evenals door hun berekenende werkwijze en ze op steeds meer plaatsen opduiken. De aanvankelijke verbetenheid van de militaire bevelhebbers slaat dan ook om in een stemming van paniek wanneer de mensheid steeds verder in het nauw wordt gedrongen in de hopeloze strijd tegen de schijnbaar onaantastbare vijand. Geslaagde ondersteunende taferelen ook van daarbij gepaard gaande massahysterie onder de bewoners van Los Angeles en van verlaten en verwoeste straten die de machteloosheid tegen de Marsbewoners nog eens benadrukken.

Ook de lotgevallen van de hoofdpersonen passen in het verloop van de ontwikkelingen. Geen stoere actieheld die alleen of met wat hulp door wat ingenieuze vondsten de mensheid nog wel even van de ondergang weet te redden. In plaats daarvan een paar vrij alledaagse en toevallig in de buurt zijnde wetenschappers die op hun dwaaltocht door ineenstortende beschaving zelf ook op de loop moeten gaan en die in aanvaringen met de hysterische bewoners van Los Angeles ook het onderspit delven. Keurige vertolkingen daarbij van de diverse acteurs. Keerzijde van de vormgeving en de vertolkingen van de voornaamste karakters is wel het gemis aan een tot de verbeelding sprekende held. Ook het min of meer als plichtmatig ingebouwd maar als vrij overbodig overkomend liefdesverhaaltje tussen de mannelijke en vrouwelijke hoofdpersonen kan daar niet veel aan veranderen. Verder valt aangaande de strijd tegen de Marsbewoners het overtrokken religieuze gehalte in deze film nogal op. Weliswaar heeft Wells in zijn verhaal ook de nodige religieuze tintjes opgenomen, maar dan juist met ironische bedoelingen om de machteloosheid van het geloof tegen de Marsbewoners te benadrukken. Afgezien daarvan zal er voor de liefhebber van sciencefiction films op deze productie niet al teveel aan te merken zijn. Veel aansprekende actie, een meestentijds goed opgeroepen en vastgehouden spanning en geslaagde speciale effecten maken deze film tot een van de betere sciencefiction films van de jaren 50.

Frans Buitendijk