The Weather Underground (2002)
Regie: Sam Green, Bill Siegel | 92 minuten | documentaire
Aan documentaires en films over de jaren 60 geen gebrek. Het mediagenieke tijdperk spreekt natuurlijk erg tot de verbeelding met haar jeugdculturen, politieke activiteit en veranderende moraal. Maar al te vaak wordt dit tijdperk aan ons voorgehouden als een plezierige, onbezorgde tijd, zonder enig oog voor de complexe politieke realiteit van dat moment. ‘The Weather Underground’ is gelukkig niet bang om de jaren 60 en haar nasleep als de verwarrende, onderdrukkende en vernietigende tijd te laten zien die het voor vele betrokkenen was.
‘The Weather Underground’ is een documentaire over de radicale politieke groepering van dezelfde naam, die verantwoordelijk was voor enkele bomaanslagen in de Verenigde Staten gedurende de jaren 70. De film beschrijft de opkomst en ondergang van deze beweging tegen de politieke achtergrond van die tijd en is daarmee evengoed een portret geworden van enkele ‘overlevenden’ van een revolutionair tijdperk als een verklaring voor de daden van deze groep. De docu probeert weliswaar uit te leggen hoe het kan dat enkele studenten doorslaan en niet langer tevreden zijn met protesteren en het bezetten van gebouwen, maar laat daarbij veel ruimte voor het menselijke aspect. In plaats van te streven naar één allesomvattende verklaring laat de film zien hoe persoonlijke accenten het verschil kunnen maken in iemands levensloop. Te midden van een gepolitiseerd tijdperk blijven mensen hun individuele keuzes een rol spelen.
De film probeert identificatie uit te lokken bij de kijker en past tal van manipulaties toe om dit te bereiken. Even een opruiend muziekje plakken onder de beelden van rellende studenten bijvoorbeeld of de kijker direct bij de lurven grijpen op het begin van de film met beelden van executies gedurende de Vietnam-oorlog. Het zijn valse tactieken, want je moet wel heel sterk in je schoenen staan na het zien van zulke beelden om vervolgens niet de kant van de radicale studenten te kiezen. Toch vormt dit geen aanklacht tegen de makers van de film, want hoewel je natuurlijk gemakkelijk kunt zeggen dat Green en Siegel subjectief hun onderwerp benaderen, dient dit bombardement van emotionele beelden ook een cinematisch doel. De voormalig leden van de Weather Underground benadrukken bijna allemaal de rol van de Koude Oorlog en de Vietnam-oorlog als een ‘gekte’, een context die ervoor zorgde dat mensen niet langer in staat waren tot rationeel denken én handelen.
Door de kijker met allerlei oude beelden mee te nemen naar die tijd en deze vervolgens zo te monteren proberen zij iets van die manie voelbaar te maken. Green en Siegel bereiken daarmee paradoxaal genoeg juist meer objectiviteit, doordat je als kijker niet simpelweg bij de feiten kunt blijven, maar gedwongen wordt om rekening te houden met standplaatsgebondenheid. Daarnaast weten de regisseurs hiermee kleur te geven aan de drie decennia die ze tijdens de film bespreken. De jaren 60 staan duidelijk in het teken van opwinding, radicalisering en experimentatie. Een tijd waarin revolutie ook daadwerkelijk mogelijk leek. De jaren 70 worden gekleurd als een tijd van consolidatie, een tijdperk waarin de linkse groeperingen te maken kregen met tegenslagen en onderlinge verdeeldheid en die sommigen bovendien deden grijpen naar gewelddadige middelen om hun doelen te verwezenlijken. De jaren 80 ten slotte tekenen een tijdperk van verlies. Het moment dat The Weather Underground haar conclusies moest trekken en de leden gedesillusioneerd terug keerden in de maatschappij. Door dit aan te kleden met passende montages en stukken muziek weten Green en Siegel de geschiedenis zelf bijna tot een karakter te verheffen, tot een persoon dat ups & downs kent, voor- en tegenspoed. Historisch gezien is dat dan weer incorrect, maar filmisch levert het een uitermate boeiend verhaal op.
Sander Colin