The Whip and the Body-La frusto e il corpo (1963)
Regie: Mario Bava | 78 minuten | horror | Acteurs: Daliah Lavi, Christopher Lee, Tony Kendall, Ida Galli, Harriet Medin, Gustavo De Nardo, Luciano Pigozzi, Jacques Herlin
Deze Italiaanse ‘The Whip and the Body’ (‘La frusto e il corpo’) is van de hand van de binnen horrorkringen erg bekende regisseur Mario Bava. Wat in zijn films herhaaldelijk opvalt is de sfeer en de stijl van filmen, iets dat ook in deze productie uit 1963 een grote plaats inneemt. Allereerst gooit Bava er een scala van ingrediënten tegenaan om zijn film een weinig opwekkende sfeer mee te geven: de donkere contouren van het familiekasteel van de Menliffs aan de kust, de ruisende zee en de kliffen op de achtergrond, verlaten stranden, regenbuien, de huilende wind die om het kasteel giert, geheime gangen, haardvuren, krakende vloeren, schaduwen, voetafdrukken in de modder, handen die vanuit de duisternis tevoorschijn komen… het zijn ingrediënten waarvan Bava, zoals in meerdere van zijn films, ook hier vakkundig gebruik weet te maken. Het levert, tezamen met de met oog voor detail vormgegeven gothische decors en de belichting die voor maar al te kleurrijke taferelen zorgt, de nodige visueel indrukwekkende beelden op. Ingrediënten ook die gedurende de gehele speelduur van Bava’s film voorbij blijven komen en met vakkundig camerawerk en muzikale begeleiding ervoor zorgen dat de door Bava beoogde duistere achtergrondsfeer ook daadwerkelijk effectief tot stand komt.
Dan het verhaal zelf. De arrogante aristocratische Kurt Menliff keert terug naar het familiekasteel omdat hem ter ore is gekomen dat zijn broer Christian met zijn vroegere geliefde Nevenka is getrouwd. Zowel de haat als de angst die de teruggekeerde Kurt bij zijn familieleden oproept als de onderlinge familieverhoudingen zorgen voor nogal wat gespannen situaties en ontwikkelingen waarin het onheil niet uit kan blijven. Kurt wordt al snel na zijn terugkeer vermoord. De veelheid aan kandidaten die voor de moord verantwoordelijk kunnen zijn zorgt naast de horrorgeoriënteerde insteek die Bava hanteert voor ook wat mysterieuze tintjes omtrent de identiteit van de dader. Wat mystieke tintjes ook wanneer Kurts verschijning niet tot het verleden blijkt te behoren. Meer dan dit valt echter de aard van de verhouding tussen Kurt en zijn vroegere geliefde Nevenka op, wanneer beiden, ondanks dat Nevenka met Kurts broer Christian is getrouwd, nog gevoelens voor elkaar hebben. Dit levert niet alleen romantische, maar ook de nodige sadomasochistische taferelen op, wanneer Nevenka zich de ranselpartijen van Kurt maar al te graag laat welgevallen. Het zijn echter ook seksueel gewelddadige beelden die er destijds voor zorgden dat Bava’s film voor het publiek als onaanvaardbaar werd beschouwd en een aanzienlijke censuur tot gevolg had. Hoewel de voornoemde scènes op zich hardhandig en bloederig genoeg zijn valt ook op dat de overige horrorgeoriënteerde ontwikkelingen qua bloedvergieten niet al te expliciet worden weergegeven. Wat het meeste naar voren komt is de geslaagde broeierig duistere en licht spookachtige sfeer die voortdurend aanwezig is en waarin het onmiskenbaar naderend en zich voltrekkend onheil zich onafwendbaar doet voelen. En waarin ook, ondanks dat het de vraag is of zowel Kurt als Nevenka al teveel sympathie zullen oproepen, de nodige tragiek omtrent een gecompliceerde en tot mislukken gedoemde liefdesrelatie naar voren komt.
De humor komt ietwat morbide over, wanneer Nevenka’s fantasieën herhaaldelijk gepaard gaan met de nodige romantische achtergrondmuziek. En hoewel voor de hardcore horrorfan het wellicht wel wat explicieter en frequenter had gemogen, het verhaal zich ook in een sneller tempo had mogen afspelen en er wel wat gaatjes in het verhaal voorkomen en er de nodige onlogischheden zijn te onderkennen, heeft Bava ook met deze ‘The Whip and The Body’, zoals voor veel van zijn producties geldt, een op meerdere onderdelen verdienstelijke horrorfilm afgeleverd waarin zijn kwaliteiten zich weer duidelijk laten gelden.
Verdienstelijk acteerwerk van de castleden. Het meest opvallend zijn horroracteur Christopher Lee als Kurt Menliff en Daliah Lavi als zijn al dan niet vroegere geliefde Nevenka. Lee is in vorm als het naar huis terugkerende zwarte schaap van de familie, de arrogante, kwaadaardige, op zijn bedienden neerkijkende en er lustig met de zweep op los slaande Kurt Menliff. En wel in een dusdanige hoedanigheid dat Lee dit als een van de beste horrorfilms heeft bestempeld waarin hij ooit is verschenen. Jammer alleen dat door de moord op Lee’s personage Kurt hij een vrij beperkte schermtijd krijgt toebedeeld, hoewel veel wordt vergoed door de scènes waarin hij als klaarblijkelijke geestverschijning met boosaardige bedoelingen zijn opwachting maakt. Ook goed werk van Daliah Lavi als Kurt’s geliefde, de sensuele Nevenka, die na Kurt’s terugkeer in zijn ban komt en geen weerstand kan bieden aan de niet bepaald zachtzinnige praktijken waaraan hij haar onderwerpt. Iets dat Lavi keurig weet weer te geven, dat ook bijdraagt aan de chemie tussen haar en Lee’s personage en er ook voor zorgt dat de band tussen hun personages geloofwaardig is en blijft. Ook degelijk werk van de overige betrokkenen. Door Lee’s en Lavi’s blikvangende verschijningen weliswaar niet bijster opvallend, maar verdienstelijk genoeg vormgegeven. Als nadelen kunnen wellicht genoemd worden dat Bava’s stijl en sfeer wat al teveel voorop stelt, dat het verhaal daaraan teveel ondergeschikt wordt gemaakt en dat Bava met zijn verhaal ook teveel kanten op wil. Niettemin maken de pluspunten in Bava’s film, hoewel het niet als zijn beste werk ooit geldt, het tot wederom een van zijn verdienstelijke producties. Een productie die de liefhebbers van Italiaanse klassieke horrorfilms op meerdere gebieden zullen weten te waarderen.
Frans Buitendijk