The Wizard of Lies (2017)

Regie: Barry Levinson | 127 minuten | biografie, misdaad, drama | Acteurs: Robert De Niro, Michelle Pfeiffer, Diana Henriques, Nathan Darrow, Alessandro Nivola, Michael Kostroff, Kathrine Narducci, Steve Coulter, David Lipman, Kelly AuCoin, Don Castro, Michael A. Goorjian, Sophie von Haselberg, Hank Azaria, Jane Dashow, Kristen Connolly

Bernie Madoff is een man die overal een handeltje in ziet. De vermogensbeheerder die in 2008 opgepakt werd vanwege een megafraude, en tot het einde van zijn leven in de lik zit, heeft een lucratief handeltje opgezet in chocolade. Insiders bestempelen hem als een ‘star in prison’. “Hij heeft meer geld achterovergedrukt dan dan wie dan ook in de geschiedenis. Tussen de andere dieven wordt hij als een held vereerd.” Madoff (1938) gaf leiding aan het bedrijf Bernard L. Madoff Investment Securities, dat hij oprichtte in 1960. Dit bedrijf was een van de grootste marketmakerfirma’s op de Amerikaanse aandelenbeurs NASDAQ. Madoff werd op 11 december 2008 gearresteerd door de FBI wegens fraude. Hij wordt ervan beschuldigd zijn klanten met een ponzifraude (een methode om mensen op te lichten door een belegging aan te bieden waarbij de uitbetaalde gelden (deels) worden gefinancierd uit de inleg van nieuwe klanten; vergelijkbaar met een piramidespel) voor zo’n 65 miljard dollar te hebben opgelicht via de vermogensbeheerpoot van zijn onderneming. Dit vermogensbeheer stond los van zijn handelsactiviteiten als market maker op de NASDAQ. Het bedrag van 65 miljard maakt deze zaak – indien het klopt – de grootste individuele investeringsfraude ooit. Voor deze fraude heeft Madoff een gevangenisstraf gekregen van 150 jaar…

Binnen een jaar tijd verschenen twee tv-films over Madoff; ABC bracht de miniserie ‘Madoff’ (2016) met Richard Dreyfuss in de rol van de fraudeur en HBO kwam vervolgens met ‘The Wizard of Lies’ (2017), waarin Robert De Niro in de huid kruipt van Bernie Madoff. En ook al snijden beide producties hetzelfde verhaal aan, toch verschillen ze behoorlijk van elkaar. Waar het in ‘Madoff’ vooral draait om wat de investeringsfraudeur allemaal heeft uitgespookt, staat in ‘The Wizard of Lies’ vooral de persoon Bernie Madoff centraal, en dan met name zijn relatie met de mensen die dichtbij hem staan, zoals zijn echtgenote Ruth en hun zoons Mark en Andrew. Aan de basis van deze tv-film ligt het in 2011 verschenen gelijknamige boek van Diana B. Henriques, financieel verslaggever van The New York Times. Het interview dat zij met Madoff had toen hij in de gevangenis zat, vormt tevens het raamwerk voor de film. Mevrouw Henriques speelt zichzelf en in de film wordt haar een cruciale rol toebedeeld, in die zin dat ze Madoff dusdanig op de pijnbank probeert te leggen met haar scherpe vragen dat hij niet alleen vertelt wat hij precies allemaal uitgespookt heeft, maar ook dat hij erkent dat hij met zijn criminele activiteiten de levens van zijn cliënten en zijn familie verwoest heeft. Probleem is alleen dat hij zijn compleet eigen kijk op de zaak heeft. Zijn slachtoffers zijn hebberige maniakken die hun eigen graf gegraven hebben. Hij beweert er bovendien alles aan gedaan te hebben zijn familie buiten schot te houden, door hen niets te vertellen over zijn illegale activiteiten.

In ‘The Wizard of Lies’ wordt het vergrootglas vooral gelegd op de familie Madoff en hoe Bernies frauduleuze praktijken effect hebben op hun levens. Ruth (Michelle Pfeiffer) is zo gewend aan haar luxe leventje vol privileges, dat ze maar niet kan en wil begrijpen waarom iedereen haar ineens de rug toekeert. Zelfs haar kapper heeft ineens geen tijd meer voor haar, omdat hij bang is voor imagoschade. Zoons Mark (Alessandro Nivola) en Andrew (Nathan Darrow) hadden naar verluidt geen enkele weet van de schimmige zaken waar hun vader zich mee bezig hield, maar zijn wel Kop van Jut wanneer de beerput opengaat. Zo krijgt Mark het aan de stok met een bloggers die stellig beweren dat hij en zijn broer volledig op de hoogte waren van de fraudepraktijken. De keuze om de mensen in Madoffs directe omgeving uit te lichten, heeft gevolgen voor de manier waarop de ‘anonieme’ slachtoffers geportretteerd worden. Veel verder dan boze roeptoeters, dreigende blikken tijdens Madoffs nachtmerries en een tot één gezamenlijk statement gebreide rechtbankverklaringen komen ze niet. In feite wordt hen, na de financiële malaise, opnieuw onrecht ongedaan door hen zo oppervlakkig te portretteren in deze film.

Regisseur Barry Levinson is een acteursregisseur. De man achter onder anderen ‘Rain Man’ (1988), ‘Bugsy’ (1991), ‘Sleepers’ (1996) en ‘Wag the Dog’ (1997) weet precies hoe hij een acteur moet aansturen tot een topperformance en het acteerwerk van De Niro en Pfeiffer, maar ook van de andere acteurs, is dan ook hoogstaand. De Niro zet Madoff neer als een verbitterde, cynische psychopaat die totaal geen idee heeft welke ravage hij heeft ingericht in de levens van iedereen die met hem in zee is gegaan. Zelfs voor zijn eigen familie blijkt zijn medelevend vermogen flinterdun te zijn. De Niro is in zijn element in deze rol en Levinson zet hem lekker vaak vis à vis met een tegenspeler voor een prikkelende confrontatie. Eindelijk weer eens een geslaagd optreden van De Niro!

De tv-film zelf roept gemengde gevoelens op. Ondanks de prima acteerprestaties overheerst sterk het idee dat hier meer in had gezeten. Het hoe, wat en waarom van Madoffs acties, daarover blijft het stil. Door het ontbreken van enige vorm van verklaring, wordt het een min of meer inwisselbaar drama over een crimineel en diens familie. Dat de vele slachtoffers die Madoff met zijn frauduleuze handelen maakte zijn vereenvoudigd tot randschade, heeft iets onkies. In het zeer recente verleden zagen we, in films als ‘The Wolf of Wall Street’ (2013) en ‘The Big Short’ (2015), hoe financiële misdaden op effectieve wijze in een filmvorm gegoten konden worden. In beide films wordt op strakke wijze uitgelegd wat er gebeurt en waarom, en zelfs ingewikkelde feiten worden daarin toegelicht, en dat allemaal zonder saai, complex of hoogdravend te worden. De zaak rond Bernie Madoff had eigenlijk ook zo’n grondige aanpak verdiend.

Patricia Smagge

Waardering: 3

DVD-release: 4 oktober 2017