The Year of the Yao (2004)
Regie: Adam Del Deo, James D. Stern | 88 minuten | documentaire, sport | Met: Yao Ming, Charles Barkley, Frank Deford, Steve Francis, Michael Irvin, Ernie Johnson, Cuttino Mobley, Shaquille O’Neal, Colin Pine, Glen Rice, Kenny Smith
Hij was een opmerkelijke verschijning tijdens de openingsceremonie van de Olympische Spelen van 2008 in Beijing. Een boomlange Chinese basketbalspeler was uitverkoren om de vlag van zijn land te dragen tijdens dit voor China bijzonder belangrijke evenement. Zoals de Spelen dé mogelijkheid waren voor de Chinezen om zich te profileren naar de buitenwereld, zo is Yao Ming – want zo heet de vlaggendrager – dé personificatie van China’s drang om zichzelf aan de wereld te tonen. In eigen land was hij de basketbalcompetitie al snel ontstegen en de meest prestigieuze competitie in zijn sport, de NBA, lonkte. In 2002 werd de 2,29 meter lange Yao door de Houston Rockets als eerste gekozen tijdens de jaarlijkse draft – het moment waarop clubs om de beurt hun keuze kunnen maken uit jonge talenten en buitenlandse spelers. Op de schouders van zo’n first pick ligt ontzettend veel druk. Tel daar voor Yao ook nog de cultuurshock en de taalbarrière bij op en je snapt dat het voor de jonge Chinees – toen pas 22 jaar – niet eenvoudig was om zijn eerste seizoen in de NBA door te komen.
Documentairemaker James D. Stern, die in 2000 al een basketbalportret maakte met ‘Michael Jordan to the Max’, maakte samen met Adam Del Deo de film ‘The Year of the Yao’ (2004), waarin zij de eerste Chinese basketballer die ooit in de NBA speelde volgen tijdens zijn eerste jaar in Amerika. Yao wordt neergezet als een bruggenbouwer, iemand die twee totaal verschillende culturen dichter bij elkaar brengt. En in zekere zin is hij dat ook. We volgen hem vanaf het moment dat hij door de Houston Rockets wordt gedraft en zien hem worstelen met de taal- en cultuurverschillen. Om hem op weg te helpen krijgt hij van zijn nieuwe werkgever een steun en toeverlaat aangewezen, de tolk Chris Pine, een jongen uit Baltimore die toevallig goed Mandarijn spreekt maar nauwelijks iets van basketbal afweet. In het wereldje van spierballen en blaaskaken is hij net zo’n vreemde eend in de bijt als Yao zelf, een grote vriendelijke reus. Beide rookies zijn tot elkaar veroordeeld, maar gaan de uitdaging allebei graag aan. De documentaire focust zich op hun onderlinge band en de vriendschap die mannen met elkaar ontwikkelen. Pine neemt bijvoorbeeld zijn intrek in het huis van Yao en zijn ouders, neemt de jongen mee naar typisch Amerikaanse fenomenen als Taco Bell en leert de Chinees hoe hij zich moet aanpassen aan de plaatselijke cultuur.
De druk op de schouders van Yao is immens. Niet alleen wil hij zelf graag slagen bij zijn club, ook in China gaan de miljoenen basketballiefhebbers er van uit dat hij het goed doet en daarmee een visitekaartje vormt voor hun land. Het gaat allemaal niet vanzelf. Niet alleen moet hij zich het Engels machtig maken, maar ook de codetaal en basketbaltermen die bij de Rockets gebruikt worden. Ook de manier van spelen is veel fysieker en agressiever dan hij gewend is. Bij zijn eerste wedstrijden gaat het dan ook niet goed. Critici als oud-basketballer Charles Barkley zijn sceptisch over de talenten van de Chinees. Maar Yao blijft geloven in eigen kunnen en uitgerekend in de wedstrijd tegen de illustere LA Lakers komt het er allemaal uit. Hij steelt vanaf dat moment de harten van het publiek en wordt zelfs uitgenodigd voor de prestigieuze wedstrijd van het All-Star Team, waar hij speelt met die ándere imposante center, Shaquille O’Neal, die eerder nog opschepte dat hij Yao niet serieus nam. Stern en Del Deo geven ons eveneens een blik in het commerciële circus waar de aimabele Chinees in terecht is gekomen. Hij vliegt van een fotoshoot naar de opnames van een commercial, waarna de volgende reclameopdracht alweer voor hem klaar ligt. Deze jongen wordt gedurende zeven maanden enorm geleefd. Geen wonder dat hij na afloop van het seizoen opgelucht is dat hij even terug naar Shanghai mag.
‘The Year of the Yao’ werd geproduceerd door de NBA. Dit uit zich in de wat oppervlakkige benadering van het onderwerp, want de bazen van de National Basketbal; Association houden alles graag goed onder controle. We leren Yao maar een heel klein beetje kennen, maar komen niet te weten wat zijn ware gedachten zijn. Ook had er meer kunnen worden gedaan met de vraag hoe hij de bizarre Amerikaanse cultuur ervaart. En juist dat had de film interessanter kunnen maken. Nu blijft het allemaal aan de oppervlakte. Stern en Del Deo hebben wel hun best gedaan om een aantal interessante mensen aan het woord te laten. Zo horen we onder meer wat Bill Clinton en Yahoo-topman Jerry Yang van Yao vinden. Leuk en aardig, maar het blijft allemaal erg voorspelbaar. Meer de moeite waard is de opmerkelijke vriendschap tussen de boomlange Chinese basketballer en zijn wat sullig ogende tolk, die bij vlagen hartverwarmend is. Ook de montage – met name aan het begin van de film – van Jun Diaz verdient een pluim.
‘The Year of the Yao’ is niet alleen interessant voor liefhebbers van (NBA) basketbal, maar ook voor wie twee totaal verschillende culturen dichter bij elkaar wil zien komen. Echt diep gaan de makers niet in op wie de sympathieke Yao nou daadwerkelijk is. Maar zijn knotsgekke eerste jaar in ’s werelds grootste basketbalcompetitie is zeker erg vermakelijk.
Patricia Smagge