The Zookeeper’s Wife (2017)

Regie: Niki Caro | 127 minuten | biografie, drama, geschiedenis, oorlog | Acteurs: Jessica Chastain, Johan Heldenbergh, Daniel Brühl, Timothy Radford, Efrat Dor, Iddo Goldberg, Shira Haas, Michael McElhatton, Val Maloku, Martha Issová, Daniel Ratimorský, Frederick Preston, Theo Preston, Viktoria Zakharyanova

In de zwaarste tijden staan vaak de grootste helden op. Vaak op plekken waar je ze in eerste instantie niet verwachtte. ‘The Zookeeper’s Wife’ (2016) is zo’n film over helden uit onverwachte hoek, Jan Zabinski en zijn echtgenote Antonina. Aan de vooravond van Hitlers invasie in Polen, runt het echtpaar hét paradepaardje van Warschau: de dierentuin. Wanneer de nazi’s op 1 september 1939 de stad bombarderen, blijft er van het schitterende dierenpark weinig over. Desondanks weten de Zabinski’s hun eigen rampspoed om te buigen in hoop. Dankzij nauwe contacten met Hitlers persoonlijke zoöloog Lutz Heck, die plannen heeft de uitgestorven oeros nieuw leven in te blazen, verzinnen ze een list om de deuren van hun dierentuin niet helemaal te laten sluiten: ze stellen voor om als varkensboerderij voort te gaan, om zo de Duitse patrouille die gelegerd is op het terrein van vlees te voorzien. In werkelijkheid is de varkensboerderij slechts een dekmantel, om tientallen joden uit het getto mee te smokkelen in de schillenkar en hen te laten onderduiken in de dierentuin. Op deze manier wisten Jan en Antonina in totaal ruim 300 mensen het leven te redden. Met recht een heldendaad, waar de Amerikaanse schrijfster Diane Ackerman de non-fictie bestseller ‘The Zookeeper’s Wife’ over schreef; zij baseerde zich op nooit gepubliceerde dagboekteksten van Antonina zelf. Een verhaal dat zo persoonlijk is en tot de verbeelding spreekt, schreeuwt natuurlijk om een verfilming, en die is er nu.

In ‘The Zookeeper’s Wife’ lijkt aanvankelijk geen vuiltje aan de lucht. De dierentuin van Jan (de Belgische acteur Johan Heldenbergh) en Antonina (Jessica Chastain) is een idyllische plek, waar mens en dier op een vredige manier bij elkaar leven. Met name Antonina heeft een magische connectie met de dieren; tijdens haar dagelijkse fietsronde over het park huppelt een jong dromedarisje trouw achter haar aan en zelfs de meest schuwe dieren weet zij op hun gemak te stellen. Altijd draagt ze een dier bij zich, als een kind in haar armen. En wanneer een nachtelijke bevalling van een olifant dreigt mis te gaan, weet Antonina het dier op miraculeuze wijze kalm te krijgen en het kalf een veilig en warm welkom te geven. Achter al die warmte en harmonie schuilt echter een enorme dreiging, en die loopt nu al op het park rond in de persoon van de Duitse zoöloog Lutz Heck (Daniël Brühl), die Antonina om meer dan één reden bewondert. Ondertussen speculeert Jan op een vertrek, omdat hij berichten heeft gehoord over de nazi’s die Polen willen binnenvallen. Antonina wil haar dieren echter niet zomaar in de steek laten, niet zonder concrete dreiging.

Maar dan is het al te laat, want op 1 september 1939 voeren de nazi’s bombardementen uit op Warschau. De dierentuin wordt zwaar getroffen: veel dieren vinden de dood, anderen worden in beslag genomen door de nazi’s. Joodse mensen in de stad worden naar getto’s verdreven, hun huizen worden vernield en hun winkels geplunderd. In het getto moeten ze wachten op het vreselijke, onvermijdelijke lot dat hen te wachten staat. Antonina stelt Jan voor om hun vriendin Magda (Efrat Dor) te helpen door haar in hun villa in de dierentuin te laten onderduiken. Eén mensenleven redden smaakt naar meer, en al snel stappen ze naar Heck met de vraag of ze op hun terrein een varkensboerderij voor de Duitsers mogen runnen. Die stemt toe op voorwaarde dat hij zijn diabolische plan om de oeros weer tot de levenden te wekken op hun terrein mag uitvoeren. Onder de neus van Heck en een tiental Duitse soldaten rijdt Jan steeds vaker met zijn schillenkar vol onderduikers het terrein op. Ook brengt hij geregeld mensen naar een veilig heenkomen. Maar Heck is niet gek, alleen een beetje afgeleid door de knappe Antonina misschien. Verdacht gedrag van haar zoontje Ryszard (Val Maloku) brengt echter de complete operatie in de problemen. En dan raakt Jan, die in het verzet meevecht, gewond in een vuurgevecht en wordt opgepakt…

Hoeveel oorlogsfilms je ook gezien hebt, vrijwel altijd weten ze iets bij mensen te raken. De verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog mogen we nooit vergeten en film is de meest indringende manier om latere generaties te laten ervaren hoe het er in die tijd aan toeging. In deze film zijn relatief weinig bombardementen te zien; het meeste bloedvergieten is dat van de dieren, maar dat maakt het niet minder erg. Het benadrukt juist alleen maar hoe onbenullig oorlogen zijn, dat mensen en zelfs dieren die er helemaal niets mee te maken hebben, zonder pardon worden neergeschoten. In die zin laat ‘The Zookeeper’s Wife’ de oorlog net even door een andere bril zien dan we gewend zijn. Overigens heeft dat beperkte aantal gruwelijke scènes geen gevolgen voor de impact van de film, want het verhaal komt zeker over. Dat is met name te danken aan Jessica Chastain, met recht een topactrice die eigenlijk alles kan spelen. Je moet even door haar opzichtige accent heen kijken (alle Poolse personages spreken Engels met een Oostblok-sausje, alle Duitsers spreken gewoon Engels…?), maar daarachter gaat een warme, integere performance schuil en weet ze van Antonina echt de bijzondere vrouw te maken die ze geweest moet zijn. In haar schaduw houden Heldenbergh en Brühl zich moeiteloos staande.

Hoewel het verhaal op ware feiten gebaseerd is, zijn regisseur Niki Caro en schrijfster Angela Workman hier en daar een beetje doorgeschoten in de geloofwaardigheid (met name naar het einde toe), maar verder staat dit met hart en ziel gemaakte oorlogsdrama zijn mannetje.

Patricia Smagge

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 4 mei 2017