Thermodielectric – Termodielétrico (2023)

Regie: Ana Costa Ribeiro | 72 minuten | documentaire

‘Thermodielectric’, geregisseerd door Ana Costa Ribeiro is een intrigerend video essay over de rol van wetenschap, poëzie en cinema. Ze overpeinst het falen, onderzoek doen en herinneren. Deze creatieve hersenspinsels zijn op zichzelf al interessant, maar Ribeiro verwerkt ze op een poëtische en associatieve manier tot een samenhangend geheel, en dat is gezien de verscheidene onderwerpen al een prestatie op zich. Aan de hand van de voice-over roepen de beelden zo relaties op, die niet alleen de beelden versterken, maar ook de voice-over.

Deze poëtische manier van vertellen is extra bijzonder omdat wetenschap de rode draad in ‘Thermodielectric’ is. De opa van Ribeiro is namelijk wetenschapper geweest en hij heeft het thermo-elektrische effect ontdekt. Aan de hand van een persoonlijk archief onderzoekt Ribeiro de relatie tussen poëzie en wetenschap, maar ook het persoonlijke achter alle schijnbaar objectieve experimenten van haar opa. De film doet dit op een effectieve manier door het aanhalen van haar opa’s zelf geschoten film, liefdesbrieven (42 maar liefst) en foto’s. Maar effectiviteit is geen heilige graal volgens Ribeiro, ‘Deugd wordt niet gemeten door het bereikte succes, maar door de prestatie die verricht is, de eerlijkheid van je redenen en de manier waarop’. Ook dit is meegenomen in het maken van de film en de associaties die het persoonlijke archief oproept. De eerlijkheid komt terug in de onderzoekende toon waaruit haar motieven blijken. Ze zou graag antwoord willen op de vraag wie haar opa was, maar vooral wil ze in haar relatie met haar vader duiken, nu hij overleden is. Ook hierin worden uiterst inventieve associaties gelegd met poëzie, de stenen die haar opa onderzocht en relaties in het algemeen.

Tegelijkertijd zijn het de persoonlijke vragen van de kijker die deze film interessant maken. Mede door de mogelijk verschillende interpretaties van poëzie en film roept ‘Thermodielectric’ zowel universele als voor iedereen persoonlijke vragen op. Bijvoorbeeld, hoe te oordelen over een succesvolle wetenschapper die het advies aan zijn zoon geeft om falen als iets goeds te zien? Samen met de poëtische beeldtaal, zorgt deze open vorm voor een tegengif tegen suggestieve documentaires. De waarheid wordt niet eenzijdig belicht, maar de film omarmt zo ambiguïteit, zonder aan diepte in te leveren. Dit is een vorm dat goed past in de IDFA competitie Envision, waarin films meedoen met een meer gedurfde vorm.

Het enige nadeel hieraan is dat deze film niet voor iedereen is, wanneer je een sterk verhalende structuur gewend bent bijvoorbeeld. Verreweg de meeste films in de bioscoop hebben deze structuur, maar de essay structuur in deze film is echt iets anders. Eerder zijn het gedachten op een losse manier geordend. Daarom kan het wat moeilijker zijn om je aandacht vast te houden. Maar als dit lukt is ‘Thermodielectic’ een fascinerende beschouwing op wetenschap, poëzie en relaties. Als je voor de vorm open staat, zijn meerdere inzichten uit de film zeer aangrijpend.

Ian van Asch

Waardering: 3.5

Speciale vertoning: IDFA 2023