THX 1138 (1971)

Regie: George Lucas | 86 minuten | drama, science fiction | Acteurs: Robert Duvall, Donald Pleasence, Don Pedro Colley, Maggie McOmie, Ian Wolfe, Marshall Efron, Sid Haig, John Pearce, Irene Forrest, Gary Alan Marsh, John Seaton, Eugene I. Stillman, Jack Walsh

Voor wie George Lucas alleen kent als de man achter de zes populaire ‘Star Wars’ films en op basis daarvan nieuwsgierig is naar ander werk, kan zijn debuut ‘THX 1138′ wel eens tegenvallen. ‘THX 1138′ is geen vlotte romantische avonturenfilm maar een hypergestileerde toekomstvisie die zich afspeelt tegen een minimalistisch decor, met weinig dialoog en veel close-ups van betekenisvolle gezichtsuitdrukkingen. ‘THX 1138′ is veel rauwer en eigenzinniger dan zijn latere werk en past helemaal in het eind jaren zestig en begin zeventig filmklimaat van Hollywood waar ruimte was voor jong talent om met een klein budget experimentele films te maken die vaak ook nog eens commercieel succesvol werden, denk aan ‘Easy Rider’. Echter niet ‘THX 1138′, die met een opbrengst van slechts twee miljoen flopte.

Toch is ‘THX 1138′ geen pretentieuze kunstfilm maar een sfeervolle maatschappijkritische SF in de geest van Aldous Huxley’s “Brave New World” en George Orwells “1984”. THX 1138 is de naam van de hoofdpersoon gespeeld door Robert Duvall. Deze woont samen met een vrouw, LUH 3417, in een complex van witte ruimtes en tunnels in een wereld die niet verder wordt uitgewerkt en is samengesteld uit in aanbouw zijnde metrotunnels, witte gangen van een of andere fabriek of slechts enorme witte ruimtes zonder grenzen. Lucas schets hier een klinische samenleving waarin emoties, liefde en seksualiteit worden onderdrukt door drugs en het dagelijks leven nauwgezet in de gaten wordt gehouden doormiddel van camera’s en robots. Het verhaal ontwikkelt zich rondom THX 1138 die uit onvrede besluit geen drugs meer te nemen en als gevolg weer authentieke gevoelens ervaart en daardoor in de problemen komt met de autoriteiten. In een onmetelijk grote en muurloze witte gevangenis, waarin de misdadigers rondzwerven maar nergens heen kunnen, komt THX 1138 in contact met SEN 5241, gespeeld door eeuwige bijrol acteur Donald Pleasence, die hier de show steelt als een doorgedraaide en onbetrouwbare computerprogrammeur.

THX 1138 ondergaat de klassieke transformatie die we van de hoofdpersoon uit “1984” kennen: niet tevreden met de status-quo krijgt hij het vermoeden dat er meer moet zijn en gaat op onderzoek uit om de grenzen van zijn beperkte wereld te verkennen en doet uiteindelijk een ontsnappingspoging die resulteert in een spectaculaire car chase (een prominent thema dat we in praktisch al het vervolg werk van Lucas tegen komen, denk aan de autoraces in ‘American Graffiti’ en natuurlijk de geanimeerde vliegscènes in de ‘Star Wars’ series). Het uitgangspunt van ‘THX 1138′ is dan wel niet zo origineel, maar de ver doorgevoerde gestileerde vormgeving, het intense spel van de acteurs en de bijzondere vervreemdende sfeer maakt deze debuutfilm zeer de moeite waard. Echter misschien niet voor de SF liefhebber pur sang en al helemaal niet voor diegenen die een fantastische actie blockbuster in de geest van ‘Star Wars’ verwachten. In ‘THX 1138′ is Lucas nog echt een regisseur en niet de manager van een entertainment imperium.

Alberto Ciaccio