Tie Xi Qu: West of the Tracks – Part 2: Remnants (2003)

Regie: Bing Wang | 176 minuten | documentaire

‘Remnants’ is het tweede deel van de documentaire ‘Tie Xi Qu’: West of the Tracks’. In deze documentaire geeft Bing Wang een beeld van het verval van een groots industriegebied in het noordoosten van China.  In ‘Remnants’ volgt regisseur Bing Wang een aantal inwoners van de ‘regenboogbuurt’. De regenboogbuurt is een arbeidersbuurt die in de industriële zone van het Tie Xi district ligt, in de stad Shenyang. Jarenlang stond de buurt bekend als het ‘dienstmeisjesgraf’ omdat er volgens de plaatselijke folklore een anoniem graf ligt van een meisje dat in dienst was van een rijke familie. Later werd de naam veranderd in de ‘regenboogbuurt’, dat natuurlijk veel opgewekter klinkt. Toch doet de oude naam misschien wel meer recht aan de arbeiderswijk, die met een enkele felgekleurde lampion maar een grijze en vervallen wijk rijp is voor de sloop. Vanaf 1930 is de bevolking explosief toegenomen vanwege de massale toestroom van Chinezen uit andere gebieden om werk te zoeken in de Japanse munitiefabrieken of om te vluchten tijdens de Chinese burgeroorlog. In de jaren zeventig en tachtig vindt er een nieuwe toestroom van inwoners plaats. Het gaat hier voornamelijk om studenten die tijdens de Culturele Revolutie naar het platteland waren gestuurd en nu terugkeerden om een gezin te stichten. Nu wonen er vooral arbeiders die in de nabijgelegen fabrieken werken.

Bing Wang volgt in eerste instantie een paar jongeren die niet veel te doen hebben en zich vooral bezig houden met kaarten en de harten veroveren van hun grote liefdes. Aan de hand van de belevenissen van deze jongeren leer je steeds meer mensen in deze arbeiderswijk kennen. Je krijgt vooral inzicht in de erbarmelijke omstandigheden waarin de mensen moeten leven. Hoop op een betere toekomst is eigenlijk nergens meer aanwezig, de generatie die tijdens de Culturele Revolutie naar het platteland is gestuurd heeft nooit een opleiding gehad of een vak geleerd. Delen van de wijk zullen worden gesloopt ten faveure van een verbrede weg en dus moeten hele gezinnen een nieuw onderkomen zoeken. Door de overheid/projectontwikkelaars wordt wel relocatie en compensatie aangeboden maar dit valt altijd nog slechter uit dan de huidige situatie. De arbeiders krijgen een nieuwe woning aangeboden op basis van hun huidige situatie en of het om een functionele woning (sociale) of privé woning gaat. Een bizarre constructie die totaal onduidelijk is. Het is dan ook opmerkelijk dat de bewoners het vaak zeer gelaten aankijken. Het idee dat er toch niks aan valt te doen voert de boventoon maar desondanks klinkt in deze documentaire wel duidelijk kritiek door op de projectontwikkelaars en indirect op de overheid. Zo wordt het woord ‘schoften’ spaarzaam in de mond genomen. Iets wat je niet snel van de Chinese ouderen verwacht omdat kritiek om de Partij niet erg gewaardeerd wordt, maar te snappen is het zeker wel. Het is afschuwelijk om te zien hoe deze arbeiders worden afgezet door de projectontwikkelaars. Elektriciteit en water worden afgesloten in hartje winter, ze moeten zich maar zien te redden.

De vergane glorie van de ‘regenboogbuurt’ krijgt aan het einde nog een extra dimensie. Wanneer de hele wijk al zo’n beetje is gesloopt en de laatste families op het punt staan te verhuizen wordt nog een oma in de voormalige wijk begraven. Een gat in braakliggend terrein dat omringd wordt door de restanten van de arbeiderswoningen die zich scherp tegen de horizon aftekenen. Een eenzame lantaren wordt bij het graf geplaatst en papiergeld wordt op traditionele wijze verbrand om de vrouw naar het hiernamaals te vergezellen. Een graf dat later waarschijnlijk in anonimiteit zal geraken, één van de overblijfselen waardoor een latere wijk misschien wel weer het ‘dienstmeisjesgraf’ genoemd zal worden.

‘Remnants’ is het uitstekende tweede deel in de driedelige documentaire ‘Tie Xie Qu: West of the Tracks’ en toont de gevolgen van de economische neergang voor de arbeiders en hun gezin, in één van China’s grootste industriegebieden. Zij moeten met marginale leefomstandigheden genoegen nemen en er maar het beste van zien te maken.

Meinte van Egmond

Waardering: 4