Times Like Deese (2011)

Regie: Maarten Schmidt, Thomas Doebele | 88 minuten | documentaire

‘Ik heb op Obama gestemd, dat zeg ik je eerlijk, en niet alleen omdat er iets moest veranderen, maar ook omdat ik benieuwd was of een zwarte man president kon worden.’ Aan het woord is ‘Blind Mississippi’ Morris Cummings, een van de giganten van de Low Blues, de rauwe bluesvorm die zijn oorsprong vond in de Mississippi-delta. Daar, op de katoenvelden, zong de zwarte bevolking in de eerste helft van de twintigste eeuw de problemen van zich af. De rassenongelijkheid, armoede en discriminatie waar ze mee te maken hadden werden bezongen, maar ook de liefde, het geloof en het leven zelf. Twee Nederlandse filmmakers, Maarten Schmidt en Thomas Doebele, trokken met hun camera naar Clarksdale, Mississippi, de plaats die te boek staat als de bakermat van de blues. Grootheden als Muddy Waters en John Lee Hooker werden er geboren (net als soulhelden Sam Cooke en Ike Turner overigens) en het stadje wemelt nog altijd van het bluestalent, zo zien we in de documentaire ‘Times Like Deese’ (2011).

Oude rotten als ‘Blind Mississippi’ Morris, L.C. Ulmer, James ‘Super Chikan’ Johnson en Josh ‘Razorblade’ Stewart hebben de tijd van de onderdrukking van de Afro-Amerikanen bewust meegemaakt. Het is een periode die diepe sporen in hun ziel heeft achtergelaten. Ze gebruiken hun muziek om hun gevoelens en herinneringen een plaats te geven. Schmidt en Doebele geven de muzikanten alle ruimte om hun verhaal te vertellen, zowel gesproken als gezongen. Een belangrijke rol is weggelegd voor de oorlog in Vietnam. Hoe moeilijk die tijd ook was, voor veel zwarte Amerikaanse soldaten was het de eerste keer dat ze een vorm van gelijkheid ervoeren. “We konden zelfs straaljagers laten komen. Al die macht binnen handbereik. En dan opeens sta je weer in een fabriek de vloer aan te vegen. Dat was het dan,” blikt Charlie Sayles terug. Een keihard leven heeft hem gevormd. Inmiddels heeft hij voor zichzelf een plekje weten te bemachtigen in de blueswereld. De bluesharp pakte hij op terwijl hij in Vietnam was. In de jaren zeventig en tachtig speelde hij met de groten der aarde, maar hij brengt zijn liedjes net zo gemakkelijk op straat ten gehore.

En eigenlijk geldt dat voor alle muzikanten die Schmidt en Doebele voor hun lens halen. Ze kennen het klappen van de zweep, zijn door diepe dalen gegaan en beschikken over een onmiskenbaar talent. De heren worden door de regisseurs aan de tand gevoeld over de Afro-Amerikaanse geschiedenis, maar ook over de huidige situatie. De komst van een zwarte president bracht torenhoge verwachtingen met zich mee. Zijn die verwachtingen bijna drie jaar later ingelost? Uit de antwoorden blijkt dat de situatie nog maar nauwelijks verbeterd is. Om dit duidelijk te maken, laten Schmidt en Doebele ook jonge muzikanten aan het woord. Rapsters Kechelle Britton en Debra Pickens ageren bijvoorbeeld tegen de armoede en discriminatie, Enoch ‘The 7th Prophet’ El Shamesh heeft een meer spirituele benadering. Hoewel ze net zo hard roepen, hebben hun woorden heel wat minder zeggingskracht dan die van hun oudere stadsgenoten. Misschien heeft dat ook te maken met het feit dat deze jongere generatie veel minder uitgebreid aan bod komt. Om eerlijk te zijn is hun verhaal minder interessant dan die van bijvoorbeeld zeventiger L.C. Ulmer, die van de hedendaagse situatie een net zo scherpe observatie schetst als van James Meredith, de eerste zwarte student die in 1962 toegelaten werd op de Universiteit van Mississippi.

‘Times Like Deese’ is tegelijkertijd een muziekdocumentaire en een maatschappelijk en politiek document. Muzikaal gezien is dit een heerlijke film, die enkele verborgen briljanten uit de blueswereld in de schijnwerpers zet. De muzikanten worden geportretteerd aan de hand van de Afro-Amerikaanse geschiedenis en hun eigen levensloop. Als minpuntje zou je kunnen zeggen dat een aantal van deze mannen zo interessant zijn, dat er eigenlijk te weinig aandacht aan ze besteed wordt (terwijl de jongere generatie muzikanten juist weer te weinig toevoegen). Met hun levensverhaal hadden ze gemakkelijk een hele film kunnen vullen. De makers hebben echter gekozen voor deze vorm en zijn daardoor gedwongen hun tijd te verdelen. Desondanks is ‘Times Like Deese’ een mooi muziekdocument geworden, die zeker de liefhebbers van de traditionele blues zal kunnen bekoren.

Patricia Smagge

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 6 oktober 2011
DVD-release: 13 november 2012