To Sir, with Love (1967)
Regie: James Clavell | 105 minuten | drama | Acteurs: Sidney Poitier, Christian Roberts, Judy Geeson, Suzy Kendall, Ann Bell, Geoffrey Bayldon, Faith Brook, Patricia Routledge, Christopher Chittell, Adrienne Posta, Edward Burnham, Rita Webb, Fiona Duncan, Fred Griffiths, Mona Bruce, Marianne Stone, Dervis Ward, Peter Attard
Herinner jij je nog die ene bijzondere leraar, die je meer bijbracht dan alleen maar de stellig van Pythagoras of de Duitse naamvallen? Die docent die je lessen meegaf over het leven, waar je nog elke dag wat aan hebt? Zo’n leraar moet E.R. Braithwaite geweest zijn. De in Brits-Guyana geboren Braithwaite diende tijdens de Tweede Wereldoorlog als piloot in een Spitfire bij de Royal Air Force, waarover hij later zou zeggen dat het zo’n beetje de enige periode in zijn leven was waarin hij niet gediscrimineerd werd vanwege zijn huidskleur en afkomst. Nadien studeerde hij Natuurkunde in Cambridge en hoopte hij als ingenieur aan de slag te kunnen. Maar tot zijn grote frustratie werd hij nergens aangenomen. Omdat er toch brood op de plank moest komen, nam hij met grote tegenzin een baan aan als leraar op een school voor moeilijk opvoedbare kinderen in een arme wijk in Oost-Londen. Zijn belevenissen daar verwerkte hij in 1959 in de roman ‘To Sir, with Love’. Met dat debuut won hij direct de Anisfield-Wolf Book Award, die speciaal in het leven is geroepen om literatuur die racisme aan de kaak stelt in het zonnetje te zetten.
Braithwaite zou later nog veel meer belangrijk werk verrichten, onder meer voor de London City Council en de Verenigde Naties en zou ook nog meer boeken schrijven. Maar zo bekend als ‘To Sir, with Love’ zijn die werken niet geworden. Dat komt mede door de verfilming van dat boek in 1967, met niemand minder dan Sidney Poitier in de hoofdrol. Poitier was in dat jaar op het hoogtepunt van zijn roem. Drie jaar eerder had hij voor ‘Lilies of the Field’ (1964) als allereerste zwarte acteur een Academy Award voor Beste Acteur gewonnen en plukte vervolgens met films als ‘In the Heat of the Night’ en ‘Guess Who’s Coming to Dinner’ (beide 1967) de vruchten daarvan. Tot zijn grote spijt zou het nog heel lang duren voordat andere acteurs van kleur een vergelijkbare status in Hollywood bereikten. De rol van leraar Mark Thackeray in ‘To Sir, with Love’ zit Poitier gegoten; hij speelde vaker personages die zo braaf en rechtschapen waren dat het ze bijna ongeloofwaardig maakte. Nota bene schrijver Braithwaite bleek de grootste criticaster van de verfilming, geschreven en geregisseerd door James Clavell. Hij vond de filmversie te sentimenteel en betreurde het dat de interraciale romance die in zijn boek een prominente rol speelt, voor de film tot een minimum beperkt werd. Bovendien was hij zelf een stuk strenger voor zijn leerlingen dan Thackeray. Maar hoe de gedesillusioneerde zwarte leraar langzaam maar zeker ontdooit voor die brutale, witte Engelse probleemkinderen komt zowel in het boek als in de film goed uit de verf en maakt het verhaal niet alleen universeel maar tevens van alle tijden.
De klas waar de onervaren en in eerste instantie amper gemotiveerde Thackeray voor komt te staan, bestaat uit ‘rejects’: pubers die van andere scholen zijn afgetrapt omdat ze onhandelbaar bleken te zijn. Onder leiding van Bert Denham (Christian Roberts) en Pamela Dare (Judy Geeson) halen ze het bloed onder Thackerays nagels vandaan door dingen te slopen en allerhande rotgeintjes uit te halen. Thackeray probeert rustig te blijven, maar wanneer er een brandje gesticht wordt in het klaslokaal schiet hij uit zijn slof. In feite is hij kwaad op zichzelf dat hij het zover heeft laten komen en besluit het helemaal anders te gaan doen. De studieboeken mogen aan de kant, vanaf nu zal hij de jongeren als volwassenen behandelen en verwacht van hen dat zij hetzelfde respectvolle gedrag vertonen en zelf de verantwoordelijkheid voor hun doen en laten dragen. Ze staan immers op de drempel van het volwassen leven en dan wordt van hen verwacht dat ze zich weten te gedragen. Met deze nieuwe lesmethode weet Thackeray geleidelijk aan de groep om zijn vinger te winden, tot een incident tussen een leerling (Christopher Chittell) en de gymleraar (Dervis Ward) de zaak weer op scherp zet. Lukt het Thackeray om de sympathie van de leerlingen te herwinnen? En belangrijker nog: hebben zijn onconventionele lessen over respect en verantwoordelijkheid enige impact gehad op de jongeren? Wanneer Thackeray aan het einde van het semester dan eindelijk een baan als ingenieur krijgt aangeboden, stelt hem dat voor een lastig dilemma.
Onderweg steken allerlei zaken de kop op die voor lastige situaties zorgen: verliefdheid, een conflict tussen ouder en kind, een sterfgeval, een onuitstaanbare leraar en een opbloeiende romance. En dan hebben we het nog niet eens over de sociale en raciale kwesties die onderweg aangesneden worden. Hoewel een thema van alle tijden, zou dit verhaal als het in de 21e eeuw verfilmd was een stuk rauwer en heftiger zijn ingekleed. De raciale kwesties worden bijvoorbeeld slechts aangestipt door één enkele vervelende collega (Geoffrey Bayldon) en de geintjes die de jongeren uithalen waren vast een stuk minder onschuldig geweest. De probleemjongeren hadden zich vast ook niet zo gemakkelijk laten omturnen. Het maakt ‘To Sir, with Love’ redelijk braaf en subtiel in zijn sociale commentaar, maar daardoor is het wel een film die weinig mensen tegen het hoofd zal stoten. Clavell heeft er een feelgoodfilm van gemaakt die vakkundig in elkaar steekt en een leuke cast heeft met naast de altijd betrouwbare en charmante Poitier onder anderen ook Suzy Kendall, zangeres Lulu en Patricia Routledge (Hyacinth Bucket/Bouquet uit de hilarische tv-serie “Keeping Up Appearances”) in haar filmdebuut. Het themalied, gezongen door Lulu, was destijds een grote hit en staat nog altijd als een huis.
Ja, ‘To Sir, with Love’ heeft volop sentimentele momenten en heikele thema’s worden te subtiel aangepakt naar onze huidige maatstaven. Maar de boodschap die de film uitdraagt is zo hartverwarmend dat je dat allemaal voor lief neemt. Bovendien heeft de film met Sidney Poitier een grote troef in handen. Hij draagt de film met verve; ook al heeft zijn personage een haast mythische statuur die alles belichaamt dat te maken heeft met respect, integriteit en moraliteit, zijn Mark Thackeray komt toch over als een mens van vlees en bloed en dat is geheel de verdienste van de acteur. Zo’n leraar zouden we allemaal wel willen in onze vormende jaren!
Patricia Smagge
Waardering: 3.5
Speciale vertoning: Eye Zomerprogramma Sidney Poitier & Denzel Washington 2022